ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ
Η επιτυχής ανταπόκριση των μαθητών στις σχολικές απαιτήσεις, εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τη χρήση στρατηγικών εκτελεστικής λειτουργίας. Η εκπαίδευση των παιδιών σε τέτοιες στρατηγικές αποτελεί μια πρόκληση του 21ου αιώνα, όπως υποστηρίζουν οι Lynn Meltzer and Michael Greschler (Lynn Meltzer and Michael Greschler, Research Institute for Learning and Development).
Στη μετάφραση του ανωτέρω, που πραγματοποίησε ο κ. Αλεξάνδρου Σ., αναφέρεται:
”Η απόδοση του Mike ήταν απρόβλεπτη όλο το χρόνο! Είναι έξυπνος και δημιουργικός και οι δάσκαλοί του αναφέρουν ότι συμμετέχει στα μαθήματα της τάξης. Ωστόσο, η δουλειά στο σπίτι είναι μια καθημερινή μάχη. Οι εκπαιδευτικοί του Mike μού είπαν πρόσφατα ότι συχνά αργεί με τις εργασίες του και είναι τεμπέλης”. (Μητέρα παιδιού Ε΄ τάξης Δημοτικού).
Η ακαδημαϊκή επιτυχία στα σχολεία του 21ου αιώνα, συνδέεται όλο και περισσότερο με την εκπαίδευση των παιδιών σε ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων, που βασίζονται στη χρήση των στρατηγικών εκτελεστικής λειτουργίας. Ο κρίσιμος ρόλος της εκτελεστικής λειτουργίας ξεκινά στην προσχολική ηλικία και αυξάνεται καθώς οι μαθητές συνεχίζουν τη φοίτηση στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο, όπου και αυξάνονται οι μαθησιακές απαιτήσεις, ενώ είναι απαραίτητες οι δεξιότητες να κάνουν περίληψη, να κρατούν σημειώσεις και να γράφουν διαγωνίσματα. Η επιτυχία εξαρτάται από την ικανότητα των μαθητών να σχεδιάζουν, να οργανώνουν και να ιεραρχούν τις υποχρεώσεις τους, τα υλικά, και τις πληροφορίες, να ξεχωρίζουν τις βασικές ιδέες από τις λεπτομέρειες, να σκέφτονται με ευελιξία, να απομνημονεύουν και να παρακολουθούν οι ίδιοι την πρόοδό τους.
Είναι σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν πώς σκέφτονται και μαθαίνουν και να τα διδάξουμε να χρησιμοποιούν στρατηγικές σε πέντε μεγάλες περιοχές της εκτελεστικής λειτουργίας:
- Μετατόπιση / ευελιξία σκέψης
- Οργάνωση
- Καθορισμός προτεραιότητας
- Ανάπτυξη της μνήμης εργασίας
- Αυτό-επίβλεψη / αυτό-διόρθωση
Ο αντίκτυπος της Αδυναμίας στις Εκτελεστικές Λειτουργίες στην Ακαδημαϊκή επίδοση
“Όταν έχω να γράψω κάτι σε ένα χαρτί, προσπαθώ να γράψω, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω πώς να κάνω το μυαλό μου να ξεκολλήσει. Απογοητεύομαι τόσο πολύ, όταν μετά από μια ώρα έχω γράψει μόνο μερικές φράσεις, που τελικά τα παρατάω”. (John, Α Γυμνασίου).
Όταν οι μαθητές, σαν τον John, πρέπει να συντονίσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για τις εργασίες, όπως η γραφή ή η ολοκλήρωση μακροπρόθεσμων σχεδίων, συχνά «κολλάνε», οι πληροφορίες «φράζουν», και αγωνίζονται για να παράξουν αποτέλεσμα.
Αυτό το μοντέλο του «φραγμένου χωνιού» (“clogged funnel” (Meltzer, 2007, 2010) εξηγεί καλύτερα τις αυξημένες δυσκολίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με αδυναμίες στην εκτελεστική λειτουργία, αφού συχνά:
- δυσκολεύονται πολύ στα καθήκοντα ανοιχτής ημερομηνίας (π.χ να οργανώσουν τα ημερολόγιά τους), επειδή δεν είναι σε θέση να δώσουν προτεραιότητα και να οργανώσουν τα διάφορα στάδια της εργασίας
- έχουν δυσκολία στη μετατόπιση μεταξύ των διαφόρων πτυχών της εργασίας (π.χ., η μετάβαση από τη διάρθρωση στον γραπτό λόγο, από ένα ακαδημαϊκό θέμα στο άλλο, ή από τον μαθηματικό υπολογισμό στον έλεγχο της απάντησης)
- υπερ-επικεντρώνονται (δίνουν μεγάλη και χωρίς λόγο έμφαση) στις λεπτομέρειες, αγνοώντας την μεγαλύτερη εικόνα
- αγωνίζονται για να κρατήσουν σημειώσεις ή να υπογραμμίσουν, επειδή χάνουν κομμάτια από τις κύριες ιδέες
- έχουν δυσκολία στον έλεγχο της εργασίας τους, χωρίς δομή ή καθοδήγηση
- ξεχνούν να ολοκληρώσουν την εργασία τους
Οι μαθητές που δεν μπορούν να «βγουν από το αδιέξοδο χωνί» μπορεί να έχουν δυσκολία να δείξουν αυτά που ξέρουν. Οι βαθμοί τους συχνά δεν αντικατοπτρίζουν την ικανότητά τους και, παρά την προσπάθειά τους, συχνά χαρακτηρίζονται από τους άλλους ως «τεμπέληδες».
Καθώς προχωρούν στο Γυμνάσιο και το Λύκειο, όπου οι απαιτήσεις για την αύξηση της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας γίνονται ακόμα μεγαλύτερες, συχνά απογοητεύονται, χάνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, με συνέπεια να προσπαθούν λιγότερο στο Σχολείο.
Στρατηγικές εκτελεστικής λειτουργίας
“Η επιτυχία μου οφείλεται στις στρατηγικές που έμαθα και την εμπιστοσύνη και την αυτο-κατανόηση που απέκτησα, όταν χρησιμοποίησα τις στρατηγικές και πήρα υψηλότερους βαθμούς”. (Sarah, Β Λυκείου)
Οι στρατηγικές εκτελεστικής λειτουργίας παρέχουν ένα σημαντικό θεμέλιο για τη βελτίωση της ακαδημαϊκής επίδοσης των μαθητών: την εμπιστοσύνη στην προσπάθεια. Οι μαθητές σαν τη Sarah, που χρησιμοποιούν στρατηγικές, μπορούν να αναπτύξουν μια βαθύτερη κατανόηση των πλεονεκτημάτων και των αδυναμιών τους και να αρχίσουν να βλέπουν τη βελτίωση στους βαθμούς τους.
Ειρήνη Νίτη
Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση