Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ ΠΟΤΕ…
Εύκολα μπορεί ο καθένας να αντιληφθεί ότι τα αρχαιολογικά μνημεία της πόλης μας – και όχι μόνον – είναι «θύματα» του κακώς εννοούμενου οικονομικού ωφελιμισμού και όχι της άναρχης δόμησης, όπως ίσως αρκετοί πιστεύουν. Επίσης η ανεξήγητη συμπεριφορά του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου που σχεδόν μονίμως γνωμοδοτεί κατά των μνημείων εκδίδοντας αποφάσεις για ισοπεδώσεις, για καταχώσεις και για ανωδομήσεις υπέρ των αρχαίων, ενώ στις λίγες περιπτώσεις που οι αποφάσεις του είναι υπέρ των μνημείων τούτο οφείλεται κατά μείζονα λόγο στις κινητοποιήσεις διάφορων ιδιωτικών συλλόγων και στην ευαισθητοποίηση του κοινού.
Εκείνο που πρέπει να γίνει, όχι μόνο γιατί το οφείλουμε στους προγόνους μας, αλλά γιατί είμαστε οι κληρονόμοι και οι συνεχιστές του σημαντικότερου και μεγαλύτερου πολιτισμού που δημιουργήθηκε από ανθρώπους, είναι να αναστηλώσουμε και να αναδείξουμε αυτά τα μνημεία. Ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση μπορούν μακροπρόθεσμα πέρα από τα οποιαδήποτε άλλα θετικά αποτελέσματα να επιδράσουν ευεργετικά προπαντός στην παιδεία, αφού η μεν παιδεία προάγει τον πολιτισμό, ο δε πολιτισμός παράγει παιδεία.
Τα τείχη του Πειραιώς
Το Κονώνειο Τείχος της Πειραϊκής Ακτής
Κατά μήκος της Πειραϊκής Ακτής σώζεται σήμερα ένα μέρος του τείχους περίπου 2,5 χλμ. όπως κτίσθηκε το 394 π.Χ. από τον Κόνωνα. Σώζονται επίσης 22 πύργοι από την αρχική οχύρωση, πολλοί δε είναι αναστηλωμένοι. Το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή έγκειται στο ότι ένα μέρος των τειχών της ακτής είναι επιχωματωμένα, καθώς και ένας πύργος. Τα ανωτέρω ήταν ορατά μέχρι την περίοδο της “επταετίας” οπότε έγινε και η επιχωμάτωση. Κατόπιν πάνω στα επιχωματωμένα αρχαία αναπτύχθηκε επιχειρηματική δραστηριότητα (καφετέριες και εστιατόρια).
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στην μελέτη ανάπλασης για την ακτή Θεμιστοκλέους και την ανάδειξη του Κονώνειου Τείχους που κατέθεσε η Αρχαιολογική Εφορεία του Πειραιά και ο τότε διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πειραιά ανταποκρίθηκε θετικά. Ο συγκεκριμένος χώρος έχει χαρακτηρισθεί ως αρχαιολογικός από το ΥΠΠΟ, αλλά και από τον Δήμο Πειραιώς.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας με τελεσίδικη απόφαση του (618/2004) έκρινε ότι “η ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων επί ή πλησίον του αρχαιολογικού χώρου, προσκρούει στο δημόσιο συμφέρον και δεν είναι ανεκτή, γιατί επιφέρει έμμεση ή και άμεση βλάβη στο αρχαίο”. Ο υφυπουργός Πολιτισμού, είχε διαβεβαιώσει ότι: “Βασικός στόχος του ΥΠΠΟ είναι η απομάκρυνση των επιχωματώσεων του Κονώνειου τείχους και ανάδειξη αυτού. Ο σεβασμός προς την πολιτιστική μας κληρονομιά, το περιβάλλον αλλά και η επιθυμία των κατοίκων του Πειραιά συμπορεύονται με τον νόμο και τις αποφάσεις των δικαστηρίων. Η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να διαιωνίζεται, η απομάκρυνση των επιχωματώσεων από το Κονώνειο Τείχος ώστε να αποκαλυφθεί η αρχαία οχύρωση στο σημείο εκείνο και η αποκατάσταση του είναι αναγκαία, αφού η πειραϊκή ακτή είναι χαρακτηρισμένη ως μνημείο και τα μνημεία δεν καταχώνονται.
Το Χερσαίο Βόρειο Τείχος του Θεμιστοκλή
Το τείχος αυτό άρχισε να κτίζεται από τον Θεμιστοκλή το 483 π.Χ. Το μοναδικό διασωζώμενο ελάχιστο μέρος του Θεμιστόκλειου Τείχους επί της οδού Κόδρου που βρίσκεται ανάμεσα στις δύο πύλες, αφού το μεγαλύτερο μέρος του έχει πλέον χαθεί, αποτελεί σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο. Ο φωτισμός του είναι ασήμαντος και επειδή βρίσκεται πλησιέστερα προς τον Αστικό Πυλώνα έχει δυστυχώς και αυτός όμοια χρηστικότητα, δηλαδή σκουπιδότοπος. Επιβαρυντικό επίσης για το τείχος είναι και το ότι κατά μήκος των πλευρών του λειτουργούν καταστήματα γρήγορης εστίασης και καφετέριες.
Οι δύο πύλες, δηλαδή ο Αστικός Πυλών και η Διαμέσου Πύλη μαζί με το τμήμα του βόρειου χερσαίου τοίχους αποτελούν ενιαίο σύνολο, χωρίζονται όμως μεταξύ τους από παλαιές οικοδομές οι περισσότερες εκ των οποίων είναι κενές. Εδώ θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο εάν απαλλοτριωνόταν τα κτίσματα της περιοχής και γίνονταν οι ενδεδειγμένες αναστηλωτικές εργασίες για την αποκατάσταση του χώρου στην μορφή που είχε στην αρχαιότητα, όσο αυτό είναι δυνατόν, το οποίο θα άλλαζε την σημερινή μίζερη εικόνα των εισερχομένων στην πόλη μας από την Αθήνα ή το Φάληρο δίνοντας στον επισκέπτη την εικόνα του Πειραιά των κλασικών χρόνων στη συγκεκριμένη τοποθεσία.
Νότιο Μακρό ή Διάμεσο Τείχος
Από τα Μακρά Τείχη του Πειραιά σήμερα το Βόρειο Μακρό Τείχος που κατασκεύασε ο Κίμων το 460 π.Χ. βρίσκεται κάτω από την οδό Πειραιώς. Αντίθετα από το Νότιο Μακρό ή Διάμεσο Τείχος που κατασκεύασε ο Περικλής το 446/5 π.Χ. και ήταν παράλληλο με το Βόρειο υπάρχουν κάποια τμήματα που είναι ορατά. Δύο τέτοια τμήματα βρίσκονται στο Ν. Φάληρο, το ένα είναι στη γωνία των οδών Σουλτάνη και Εμμανουηλίδη και το άλλο βρίσκεται στην οδό Κανελλοπούλου.
Το πρώτο είναι ένα πάρα πολύ μικρό κομμάτι, τελείως παραμελημένο και χρησιμεύει για σκουπιδότοπος των περαστικών και των κατοίκων. Το δεύτερο είναι ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι του τείχους, είναι όμως περίκλειστο από τις παρακείμενες οικοδομές ενώ η επί της οδού πλευρά από όπου είναι και η είσοδος του χώρου είναι φραγμένη με τοίχος και κιγκλίδωμα που δεν επιτρέπουν την θέαση στον εσωτερικό χώρο. Ο χώρος δεν είναι επισκέψιμος για το κοινό, είναι ανεκμετάλλευτος και δίνει την εντύπωση εγκαταλείψεως. Αυτό οφείλεται στο ότι η θέση που βρίσκεται το τείχος αφ΄ενός είναι βιομηχανική περιοχή και αφ΄ ετέρου στην ύπαρξη των προσφυγικών πολυκατοικιών. Με τις κατάλληλες εργασίες θα μπορούσε τουλάχιστον να γίνει δυνατή από το μέρος του δρόμου η θέαση του μνημείου, το οποίο παραμένει άγνωστο στον πειραϊκό λαό.
Ένα άλλο τμήμα του Νότιου Μακρού Τείχους βρίσκεται πλησίον του Ηλεκτρικού σταθμού του Μοσχάτου. Πρόκειται για την βάση ενός πύργου του τείχους. Και αυτό το μνημείο είναι εγκαταλελειμμένο, δεν φέρει καμία ένδειξη περί τίνος πρόκειται με αποτέλεσμα καθώς είναι εκτεθειμένο να έχει υποστεί μεγάλη φθορά. Εκείνο που θα μπορούσε να γίνει εδώ είναι καθαρισμός και περίφραξη του χώρου και έπειτα ευκρινής σήμανση.