ΜΙΚΡΟ – ΙΣΤΟΡΙΑ (ΤΟΠΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ)

H ιστορία που διερευνά την εξελικτική πορεία ενός συγκεκριμένου τόπου, που με άλλα λόγια λέγεται και τοπική ιστορία ή αυθαιρέτως μικρο-ιστορία είναι πολύτιμη. Γιατί αντανακλά αφ’ ενός την συνολική ιστορία, δηλαδή την μακρο-ιστορία, και αφ’ ετέρου περιγράφει την επίδραση μιας ιστορικής συγκυρίας του ευρύτερου χώρου στην ιστορική διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου τόπου (πόλη, χωριό, κ.τ.λ).

Για διευκρίνιση ας δούμε π.χ. το προσφυγικό του 1922 ήταν ένα πρόβλημα που αντιμετωπίστηκε σε κρατικό επίπεδο, που το περιγράφουν και το αναλύουν οι καταγραφές σε μακρο-ιστορικό φάσμα. Τώρα τί επίδραση είχε αυτό το προσφυγικό κύμα στη Πειραϊκή φυσιογνωμία είναι αντικείμενο της μικρο-ιστορικής ανάλυσης όπου καταγράφονται λεπτομέρειες που δυνατόν να εφάπτονται κατά κάποιο τρόπο και στα όρια της Λαογραφίας…

Ας πούμε το πως διαμορφώθηκε η πολεοδομία στην Δραπετσώνα ή το αντικείμενο των εργασιών των μικροεπιχειρήσεων που εγκαταστάθηκαν πέριξ του Αγίου Διονυσίου ή ακόμα και πως οι νοοτροπίες των προσφύγων που ενσωματώθηκαν στην συμπεριφορά των γηγενών Πειραιωτών. Όλα αυτά είναι αντικείμενο μελέτης της μικρο-ιστορικής ανάλυσης. Όλο αυτό το παραπάνω σκεπτικό αποβλέπει στο να δείξει την σπουδαιότητα της μελέτης της τοπικής ιστορίας ως επί μέρους ιστορικής ανάλυσης του ευρύτερου ιστορικού και κοινωνικού χώρου.

Οι χυμοί δηλαδή της συνολικής ιστορικής ανάλυσης “ποτίζουν” την τοπική ιστορία και αμφίδρομα, ένα γεγονός που έλαβε χώρα σε τοπικό επίπεδο είναι δυνατόν να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης και αναφοράς στο ευρύτερο ιστορικό πεδίο. Άρα η μελέτη της τοπικής ιστορίας παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί ασχολείται με την ψηλάφηση ιδιαίτερων “χαρακτηριστικών” του συγκεκριμένου – υπό μελέτη – τόπου.

Αν την στοιχειώδη ανάλυση που προηγείται την εντάξουμε στο πειραϊκό πλαίσιο έχουμε να ασχοληθούμε με μια πλειάδα θεμάτων που είναι ο αρμός της πειραϊκής συνέχειας ή όπως έγραφε ο αείμνηστος Γιάννης Χατζημανωλάκης του “Πειραϊκού Έπους”. Είναι λογικό σε μία ιεράρχιση όλων των σχετικών θεμάτων πρώτη θέση να κατέχει το λιμάνι και η όλη ακτογραμμή που δίνει το φυσικό πλεονέκτημα του επινείου, ένα άλλο θέμα είναι ο εποικισμός (Υδραίικα, Μανιάτικα, Χιώτικα, κ.τ.λ.), το τρίτο είναι ίσως η υποδοχή και η ένταξη των προσφύγων, δεν πρέπει να αγνοήσουμε την υφή και τον προσανατολισμό των οικονομικών δραστηριοτήτων, τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τα παραδοσιακά κτίρια, τον πολιτιστικό και πολιτισμικό υπόστρωμα (λογοτεχνία, μουσική, εικαστικά, θέατρο πολιτιστικοί φορείς κ.τ.λ), και πολλά άλλα θέματα που οι ευφάνταστοι ιστορικοί ερευνητές κάθε φορά αναδεικνύουν.

Είναι ευνόητο ότι η μελέτη λοιπόν της τοπικής ιστορίας είναι δύσκολη υπόθεση στο βαθμό που σπανίζουν οι πηγές και οι άνθρωποι ειδικοί επιστήμονες ή και ερασιτέχνες που είναι έτοιμοι να αφιερώσουν χρόνο και κόπο.

Αντώνης Α. Ζαρίφης