AΓΝΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΑΧΡΑΝΤΕ ΘΕΟΤΟΚΕ
Κέντρο τιμής της Μ. Τεσσαρακοστής, είναι η Παναγία, το γλυκύτερον πρόσωπον στην ζωήν του κάθε Χριστιανού. Την Θεοτόκον εμεγάλυναν και ύμνησαν, με «Δέος και φόβον» οι Ιεροί και θεσπέσιοι μελωδοί και Υμνογράφοι, διά των μελιρρύτων ασμάτων τους, πλήρεις, όχι μόνον σοφίας και γνώσεως, αλλά αγιότητος και ποικίλων δωρεών του Αγίου Πνεύματος. Την ύμνησεν όμως και άπας ο Χριστεπώνυμος του Κυρίου λαός. Εμείς θα αναφέρομεν δειγματοληπτικά ορισμένους εξ αυτών.
Ο Ακάθιστος Ύμνος, εγράφην για την Υπέρμαχον Στρατηγόν, είναι ευχαριστήριος Ύμνος και εγκώμιον στο πρόσωπόν Της.
Ποιητής αυτού αναφέρεται μάλλον ο Ρωμανός ο Μελωδός και δημιουργός του Κανόνα ο Ιωσήφ ο Υμνογράφος.
Θα μιλήσομε αρχικά για τις ωδές, διότι και αυτές υμνούν την Παναγία, εκφράζουν συναισθήματα και ανήκουν στην Ακολουθία του Όρθρου.
Οι ωδές είναι εννέα, οι οκτώ είναι της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ η ενάτη, της Παναγίας είναι της Καινής Διαθήκης. Αποτελούν πνευματική τροφή για τους Χριστιανούς, ιδιαιτέρως αυτήν την περίοδον, που διαπλέομεν ένα πέλαγος, για να φθάσομε στο λιμάνι της Αναστάσεως του Χριστού.
Όλη η ύπαρξις της Παναγίας ήταν ένας ύμνος, μία δοξολογία στον Κύριον. Και στην ωδήν αυτήν, ευχαριστεί τον Θεόν λέγοντας «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον…». (Λουκά α΄46) ότι «…εποίησέν μοι μεγαλεία ο Δυνατός» (Λουκά α΄49).
Η ωδή αυτή είναι «των Αγίων Αγιωτέρα», διότι εγράφη από καθαρωτάτην καρδίαν και αγιώτατον στόμα, της Αειπαρθένου Μαρίας, της Μητρός του Θεού. Ψάλλεται κάθε Κυριακή, στο τέλος του Όρθρου, την ώραν, που από τον ορίζοντα, αρχίζει να προβάλλει η αυγή. Και ο υμνωδός του Ακαθίστου Ύμνου, απευθύνεται στην Παναγίαν ψάλλοντας «Όρθρος φαεινός, χαίρε, η μόνη «τον ήλιον της Δικαιοσύνης φέρουσα…». (στίχος γ΄ ωδής)
Ούτε Άγγελος, ούτε άνθρωπος, μπορεί να κατανοήσει τα μυστήρια του Θεού στην Παναγίαν. «Έμεινε στον Ναόν του Σολομώντος, στα Άγια των Αγίων, δώδεκα χρόνια, είχεν την θεοπτίαν του Θεού και ετρέφετο με ουράνιον τροφήν. Έφερεν εις τον κόσμον τον Υιόν του Θεού, ο οποίος τον διέσωσεν διά της Σταυρικής Του θυσίας. Αλλά και άλλα μυστήρια συνέβησαν στην διάρκειαν της επιγείου ζωής Της και για τον λόγον αυτόν, την μακαρίζουν όλες οι γενεές. «Ιδού γαρ από του νυν μακαριούσι με, πάσαι αι γενεαί…». (Λουκά α΄48).
Και πραγματικά, όταν ευαγγελίσθη η Παναγία και επεσκέφθη την Ελισάβετ, ήταν η πρώτη, που Την μακάρισε λέγοντας «Ευλογημένη Συ εν γυναιξί και ευλογημένος ο καρπός της κοιλίας Σου…».
«Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, βυθισμένος στο υπερφυές μυστήριον της Θεοτόκου, Την υμνεί στα έργα του «Θεοτοκάριον» και «Κήπος Χαρίτων».
Ο Άγιος Νεκτάριος Την υμνεί, διότι η Παναγία ένωσεν τον Θεόν με τον άνθρωπον, ένωσεν τις δυο φύσεις, ασυγχύστως και εθεοποίησεν την ανθρωπίνην. Γι αυτό από σεβασμόν οι πιστοί μνημονεύουν το όνομα Της, ως κεχαριτωμένης και ευλογημένης, διότι ήτο μόνη εκ των γυναικών, «πλήρης, πασών των χαρίτων του Αγίου Πνεύματος».
Ο ίδιος αγάπησεν τόσον πολύ την Παναγία, που εμφανίστηκεν ενώπιόν Του και του είπεν να γράψει έναν ιδιαίτερον ύμνον για Αυτήν και να τον ψάλλουν αγγελικές χορωδίες. Και έγραψεν το ποίημα «Αγνή Παρθένε Δέσποινα».
Από τον Ύμνον του Αγίου και μόνον αυτές οι πέντε λέξεις είναι αρκετές, για να εκφράσουν το σωτηριολογικόν έργον Της: Ήταν «αγνή» δηλαδή καθαρή, αμόλυντη.
Έμεινεν «Παρθένος» και προ τόκου και εν τόκω και μετά τόκου. Προσφωνείται «Δέσποινα» εκ του ρήματος δεσπόζω, που σημαίνει Κυρία δηλ. δεσπόζει, κυριαρχεί τα ουράνια και επίγεια. Είναι «Άχραντη» δηλ. καθαρή, αμόλυντη. Και η λέξις Θεοτόκος, (Θεός+τόκος), κρύβει όλον το μυστήριον της θείας Οικονομίας, ότι Αυτή έτεκεν Θεόν.
Ο Ανδρέας Κρήτης ο αρχηγός των μελωδών, λέγει, είναι τόσον δύσκολον να μιλήσω για την Παναγίαν, όσο δύσκολον είναι να βρεθούν τα μέτρα του ουρανού, ή να μετρηθεί το πλήθος των αστέρων.
Υπέρ άνω όλων, είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η λιγυρά λύρα του Παναγίου Πνεύματος, που απορεί, πώς να γράψει για την Παναγίαν, αφού νικάται από τα μεγαλεία Της, αλλά η κιθάρα του Πνεύματος τον οδηγεί εις την γραφίδα και εις έπαινον της Μητρός του Θεού.
Ο Κύριλλος Αλεξανδρείας Την υμνεί, γράφοντας «Χαίρε Μαρία Θεοτόκε, δι’ ης προήλθεν ο του πρωτοπλάστου πλάστης και της παραβάσεως διορθωτής…». δηλ. Η Παναγία εγέννησεν Αυτόν που διόρθωσεν τον κόσμον.
Αγαπητοί μου Αναγνώστες, ας ικετεύσομεν την Παναγίαν υπέρ των ψυχών ημών, ψάλλοντας την τελευταίαν στροφήν, από τον Ύμνον του Αγίου Νεκταρίου.
«… Χαίρε ειρήνη και χαρά, λιμήν της σωτηρίας. Παστάς του Λόγου ιερά, άνθος της αφθαρσίας. Σε ικετεύω Δέσποινα, Σε νυν επικαλούμαι. Αντιλαβού μου ρύσαι με, από του πολεμίου και κληρονόμον δείξον με ζωής της αιωνίου».
Μαρία Τσακανίκα