Το Πασαλιμάνι..Μέρος 2ο από το «ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ»

του ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΤΡΑΓΑ

Στο Πασαλιμάνι κατοικούσε ο μεγαλέμπορος Πειραιώς Αθανάσιος Τσαρούχης και εκεί γεννήθηκε ο μεγάλος ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης, για την παγκόσμια προβολή του οποίου καμαρώνει η γενέτειρά του και όλη η Ελλάδα.

Στο Πασαλιμάνι συγκεντρώθηκε και η απλή ζωή του Πειραιά. Έκαναν τον περίπατό τους όχι μόνο οι εργαζόμενοι, αλλά και η νεολαία και έτσι οι γνωριμίες όλων γίνονταν στενότερες, στο λεγόμενο «νυφοπάζαρο». Ο περίπατος δεν γινόταν μόνο γύρω από το λιμανάκι, αλλά και μέχρι την Καστέλλα και στην αντίθετη πλευρά, μέχρι την Φρεαττύδα.

Η πλατεία του Πασαλιμανιού, που φέρει σήμερα την ονομασία «ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΝΑΡΗ» είναι ονομαστή, διότι εκεί ξεχύνονταν τα παιδιά για να παίξουν, ενώ παλαιότερα εγκαθίσταντο οι υπαίθριοι βωβοί κινηματογράφοι, που ψυχαγωγούσαν τους Πειραιώτες.

Εκεί υπήρχε και το μαρμάρινο ωραίο υπόβαθρο, όπου έπαιζε η φιλαρμονική του Δήμου. Το υπόβαθρο αυτό ονομαζόταν ΤΑΡΚΑΣΙ και γύρω από αυτό έπαιζαν και έτρεχαν παιδιά.

Το Πασαλιμάνι έχει τη δική του μεγάλη εξελικτική διαδρομή με πολλές και ποικίλες «εκμεταλλεύσιμες λειτουργίες» όπως: Καφενεία – Ζαχαροπλαστεία – Εστιατόρια – Ταβέρνες – Κινηματογράφους – Θέατρα – Ξενοδοχεία – Καραγκιόζη, ακόμη και Σκοπευτήρια.

Στην ακτή Μουτσοπούλου και ανάμεσα στις οδούς Σηραγγίου και Ζέας λειτουργούσαν στη σειρά τρία καφενεία: «ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟΝ», «ΤΑ ΝΕΩΡΙΑ» και το «ΠΕΙΡΑΪΚΟΝ», το καθένα από τα οποία είχε τη δική του τακτική πελατεία. Το καλοκαίρι, μετά τον εμφύλιο πόλεμο, λειτουργούσαν και υπαίθρια, στο κάτω διάζωμα της ακτής Μουτσοπούλου, στο αμμοχάλικο που υπήρχε εκεί, προτού «τσιμενταριστεί» ο χώρος αυτός και ολόκληρο το Πασαλιμάνι.

Μπροστά στο καφενείο «ΤΑ ΝΕΩΡΙΑ» ανάβλυζε μια πηγή με καθαρό, πόσιμο νερό, που είχε την αφετηρία της στο λόφο του Προφήτη Ηλία (Καστέλλας).

Σε όλο το χώρο της πλατείας ήταν απλωμένες πράσινες ή πορτοκαλί καρεκλοπολυθρόνες, που ήταν τότε της μόδας και είχαν θέσει σε αχρηστία τις κλασικές καρέκλες των καφενείων. Εδώ τα βραδάκια οι Πασαλιμανιώτες και γενικότερα οι Πειραιώτες απολάμβαναν «μαριδάκι Φαλήρου της ώρας» ή και άλλα ψαρικά που συνοδευόταν από «αγνή ρετσίνα Μεσογείων» ή «καραφάκι ούζο» ενώ έπαιζαν μικρά μουσικά συγκροτήματα κομμάτια της εποχής, κυρίως λαϊκά και τραγουδούσαν εκκολαπτόμενοι ντιζέρ ή ντιζέζ, όπως είχε επικρατήσει να λέγονται οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες. Κάτοικος της περιοχής ήταν η Δούκισσα, η οποία σε πολύ νεαρή ηλικία δοκίμασε το ταλέντο της. Δύο φορές την εβδομάδα εδώ γινόταν και διαγωνισμός ταλέντων.

Μέχρι ν’ αρχίσει να λειτουργεί στη περιοχή το καφενείο «ΤΟ ΣΠΛΕΝΤΙΤ», οι περισσότεροι Πειραιώτες σύχναζαν στο καφενείο ΜΟΝΤΕΡΝΟ του Φασιλή (το οποίο ήταν μπροστά από την ξύλινη εξέδρα), καθώς και οι πολιτικές προσωπικότητες όπως ο Π. ΝΤΕΝΤΙΔΑΚΗΣ, ο Θ. ΚΙΖΑΝΗΣ, ο Θ. ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ, ο ΣΑΒΒΑΣ ΠΑΠΑΠΟΛΙΤΗΣ κ.α., που συγκεντρώνονταν και έκαναν τα διάφορα εκλογικά μαγειρέματα. Παλαιότερα, τακτικός θαμώνας στο ΜΟΝΤΕΡΝΟ ήταν και ο ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ γι’ αυτό τοποθετήθηκε η προτομή του μπροστά από το καφενείο.

Το ΜΟΝΤΕΡΝΟ ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας του ΗΡΑΚΛΗ ΜΕΛΛΙΟΥ και στο πάνω όροφο του κτιρίου βρισκόταν η κατοικία της. Την κατοικία του Ηρακλή Μέλλιου επισκεφτόταν συχνά ο Σοφοκλής Βενιζέλος, μαιτρ του μπριτζ και έπαιζαν το αγαπημένο τους παιχνίδι. Αργότερα εκεί στεγάστηκε από την ίδρυσή της (το έτος 1962) η Μητρόπολη Πειραιώς.

Πρόεδρος των Καφεπωλών του Πειραιά ήταν ο ΚΑΤΣΟΥΛΑΚΟΣ που είχε το καφενείο «ΝΑΥΑΡΙΝΟ», στη συμβολή της ακτής Μουτσοπούλου με τη λεωφόρο Ζαννή. Λίγο πιο πέρα και πάνω από τη λέσχη του «ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ», προς την κατεύθυνση της Φρεαττύδας, λειτουργούσε η λαϊκή ταβέρνα του Καρβούνη «ΤΟ ΜΑΝΤΡΑΚΙ», που αργότερα μεταφέρθηκε στην Φρεαττύδα.

Στο Πασαλιμάνι υπήρχαν και άλλα καφενεία, όπου σύχναζαν τις ελεύθερες ώρες τους οι άνδρες και συζητούσαν διάφορα θέματα. Τα μεγαλύτερα ήταν το καφενείο «ΒΕΡΣΑΛΛΙΑΙ» όπου σύχναζαν οι σοβαροί Πειραιώτες και το «ΣΠΛΕΝΤΙΤ» του Αυδή, κάτω από το ανακαινισμένο ομώνυμο συγκρότημα του χειμερινού-θερινού κινηματογράφου, το οποίο παραδόξως εγκαταλείφθηκε και κατεδαφίστηκε (σήμερα στη θέση το πολυκατάστημα ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ, πρώην ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ). Στο καφενείο «ΣΠΛΕΝΤΙΤ» λειτουργούσαν τα πασίγνωστα μπιλιάρδα του, στα οποία πρωταγωνιστούσε ο ΚΟΥΜΠΙΑΣ, ο επαγγελματίας τοιχοκολλητής της εποχής, του οποίου τα χέρια ήταν σαν φαράσια. Λίγο πιο πέρα λειτουργούσε το καφενείο «ΚΥΒΕΛΕΙΑ» του ΚΩΣΤΑΛΑ.

Στο καφενείο του Κωστάλα γεννήθηκε και αναπτύχθηκε το αθλητικό σωματείο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ. Εκεί σύχναζαν όλοι οι φίλαθλοι που με κόκκινες σημαίες ανέβαιναν στην Αθήνα κυρίως όταν δινόταν ο ενδιαφέρων αγώνας με αντίπαλο τον «Παναθηναϊκό». Από εκεί «ξεκινούσαν» όλα τα συνθήματα υπέρ του ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ με αρχηγό κάποιον ενθουσιώδη νέο, ονόματι Κόκο, μελοποιήθηκε ο ύμνος του ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ, γίνονταν τα απαραίτητα σχόλια και ξεκίνησε η ανάπτυξη της νέας αθλητικής ποδοσφαιρικής αντίληψης.

Ο Κωστάλας ήταν πανέξυπνος άνθρωπος, ήταν το πείραγμα όλων, αλλά και αυτός δεν άφηνε κανένα χωρίς να τον πειράξει και γι’ αυτό ήταν πασίγνωστος στο Πασαλιμάνι.

Στην περιοχή λειτουργούσε και το καφενείο του Ν. ΦΩΤΕΙΝΟΥ.