Το Πασαλιμάνι..Μέρος 3ο από το «ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ»

του ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΤΡΑΓΑ

Επίσης μεταξύ της οδού Ζέας και της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας (ήδη Γρηγορίου Λαμπράκη), επί της μικρής οδού Αγγέλου Μεταξά, που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της πλατείας Κανάρη (επίσημη ονομασία της πλατείας ΠΑΣΑΛΙΜΑΝΙΟΥ), λειτουργούσαν κατά σειρά τέσσερα καφενεία: του ΣΤΑΜΑΤΕΛΛΟΥ, που ονομαζόταν «ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΩΝ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ», όπου σύχναζαν γνωστοί μπασκεμπολίστες της εποχής όπως ο Αλέκος και ο Γιάννης Σπανουδάκης, ο Γερακάρης, ο Σινόπουλος, ο Βαβακούσης, ο Βαμβακάς κ.ά., του ΛΟΥΡΑΝΤΟΥ (Η ΕΛΛΑΣ), το γνωστό ως «ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ» όπου σύχναζαν οι γνωστοί ποδοσφαιριστές Υφαντής, Κούδας, Βάβουλας, Μαρινάκης, Κλικόπουλος, Λαιμός, Βουράκης (μετέπειτα αρχιδιαιτητής), Βατικιώτης, Αγγελίδης, Καρνασόπουλος, Λεοντζίνης, Σπαθάρης, Κολλιαδήμας, Μισετζής και ο τερματοφύλακας Αντωνιάδης και λίγο πιο πέρα τα καφενεία των ΜΑΝΤΗ (ΠΑΝΘΕΟΝ) και του ΚΟΣΜΑΔΟΠΟΥΛΟΥ.

Μεταξύ των καφενείων του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΜΑΝΤΗ και των διαγωνίως ευρισκομένων καφενείων «ΒΕΡΑΛΛΙΑΙ» και «ΣΠΛΕΝΤΙΤ» είχε κηρυχθεί «πόλεμος» και ως έθιμο είχε καθιερωθεί η ρίψη μεταξύ τους ρουκετών και πυροτεχνημάτων κάθε χρόνο την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής, οπότε χάλαγε κυριολεκτικά ο κόσμος.

Αν και στο Πασαλιμάνι λειτουργούσαν πολλά καφενεία, ωστόσο ο αριθμός των ζαχαροπλαστείων ήταν σχετικά μικρός και αυτό αιτιολογείται κατά πάσα πιθανότητα από το γεγονός ότι όλα τα καφενεία διέθεταν στους πελάτες, κατά την προτίμησή τους, γλυκά είτε ταψιού, είτε κουταλιού είτε το υπό εξαφάνιση «υποβρύχιο».

Στη περιοχή λειτουργούσε το ζαχαροπλαστείο του Λεμπέση που διαδέχτηκε ο Κοψαύτης, το οποίο είχε την ωραιότερη επίπλωση και διακόσμηση και όπου σύχναζαν κυρίως φοιτητές.

Στη συμβολή της λεωφόρου Β’ Μεραρχίας και ακτής Μουτσοπούλου υπήρχε ένα μικρό ζαχαροπλαστείο, «Η ΜΥΡΟΒΟΛΟΣ», που εγκαταστάθηκε το 1923 κάτω από την οικία Στρίγκου κι έχει την ιστορία του για πολλούς Πειραιώτες.

Επίσης κάτω από τον θερινό κινηματογράφο ΠΑΛΛΑΣ λειτουργούσε το μεγάλο ζαχαροπλαστείο του Θεοδόση Καλλονά.

Στη περιγραφή δεν πρέπει να παραλείψουμε την ταβέρνα του ΒΟΡΟΝΩΦ, όπου οι βραδιές ήταν ανεπανάληπτες, με φιλιλογικές συζητήσεις, απαγγελίες και τραγούδια, την ταβέρνα του ΚΑΜΑΡΑΔΟΥ με καλούς μεζέδες, υπέροχα τραγούδια και τακτικούς θαμώνες καλλιτέχνες της Λυρικής Σκηνής καθώς και τις ταβέρνες στην οδό Σωτήρος Διός, των ΑΛΕΒΙΖΑΚΗ, ΒΛΑΧΟΥ, ΜΗΤΣΗ και ΤΖΙΤΖΗ, που αργότερα εκμεταλλεύθηκαν οι ΑΦΟΙ ΝΤΑΛΤΑ («Τα 9 Αδελφια»).

Στο Πασαλιμάνι λειτουργούσε το θέατρο του ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗ, που στο καφενείο του σύχναζαν οι λογοτέχνες Παύλος Νιρβάνας, Λάμπρος Πορφύρας, Σπ. Μελάς, Νικ. Χαντζάρας, Άριστος Καμπάνης, Χρήστος Λεβάντας και άλλοι, καθώς και διάφοροι θαυμαστές τους που παρακολουθούσαν τα θέματα που συζητούσαν.

Υπήρχε επίσης το θέατρο του Τσόχα, στο οποίο αργότερα λειτούργησε κινηματογράφος και μετονομάστηκε σε ΑΕΛΛΩ.

Μετά την Κατοχή στο Πασαλιμάνι λειτουργούσαν επίσης:

Στην αίθουσα του κινηματογράφου ΣΠΛΕΝΤΙΤ, βαριετέ με επικεφαλής τον Γ. Θίσβιο, τον Φίλιο Φιλιππίδη, το ζεύγος Νίκου και Νίτσας Φέρμα, όπου έκανε την πρώτη εμφάνισή του, ο γνωστός στην περιοχή Καστέλλας – Πασαλιμανιού ΚΑΣΕΛΑΣ με την στολή ελασίτη αντάρτη.

Στον μεγάλο χώρο που βρίσκεται σήμερα το ΥΕΝ και τα κάτω από αυτό καταστήματα, στις οδούς Οδυσσέα Ανδρούτσου, Σωτήρος Διός και Γρηγορίου Λαμπράκη, βρισκόταν το θέατρο «ΜΙΣΟΥΡΙ» (στην εποχή εκείνη ότι εθεωρείτο μεγάλο ονομαζόταν ΜΙΣΟΥΡΙ όπως ο μεγάλος παίχτης του ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ, Ανδρέας Μουράτης) με επικεφαλής τον Λάμπρο Ζούνη (πατέρα της ηθοποιού Πένυ Ζούνη), τον Απόλλωνα Γαβριηλίδη, τον Ζαζά, την χορεύτρια Τέντη Φιλοσόφου και το ακροβατικό συγκρότημα «7 ΜΠΟΓΔΑΤΙ», προερχόμενο από την Αίγυπτο.

Δίπλα ακριβώς, στην ταράτσα του κινηματογράφου ΠΑΛΛΑΣ, λειτουργούσε άλλοτε θερινός κινηματογράφος και άλλοτε βαριετέ με επικεφαλής ενναλάξ, τους κομφερασιέ ΑΡΙΑ και ΙΚΑΡΟ. Στο ίδιο θέατρο είχαν κάνει την εμφάνισή τους η νεαρή τότε ΖΩΖΩ ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ, οι αδελφές ΤΖΑΝΝΕΤ, ο ΓΚΡΕΚΟΡ και άλλοι.

Ακριβώς κάτω (εκεί που σήμερα βρίσκεται η μεγάλη αίθουσα τελετών του ΥΕΝ) λειτουργούσε χειμερινό βαριετέ με επικεφαλής την Κούλα Νικολαΐδου, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Νίκο Μιλιάδη (πατέρα του ηθοποιού Τάκη Μιλιάδη) που τον διαδέχτηκε μετά τον θάνατό του ο Κώστας Χατζηχρήστος, που είχε εν τω μεταξύ παντρευτεί την αδελφή της Κούλας Νικολαΐδου, Ελένη, η οποία εργαζόταν κι αυτή στον θίασο ως τραγουδίστρια. Στο ίδιο θέατρο έπαιζαν ακόμη η Γεωργία Βασιλειάδου, ο Χρήστος Θηβαίος, ο Αριστείδης Χρυσοχόος κι άλλοι.

Απέναντι λειτουργούσε επίσης ένα ακόμη βαριετέ (τα βαριετέ ήταν τότε της μόδας) το «ΟΛΥΜΠΙΑ» με επικεφαλής (και με την ιδιότητα του σκηνοθέτη) τον Μιχάλη Μπούχλη. Στον ίδιο χώρο, στη γωνία των οδών Σωτήρος Διός και Γρηγορίου Λαμπράκη λειτούργησε αργότερα το «ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΛΥΡΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ», που εκτός βαριετέ, παρουσίαζε και έργα πρόζας με τον Χρόνη Εξαρχάκο, τον Σπύρο Καλογήρου, την Ευαγγελία Σαμιωτάκη, τον μετέπειτα θεατρικό επιχειρηματία Μπάμπη Κράλιοβιτς και άλλους.

Απέναντι από τον Όμιλο Ερετών και στην αντίθετη πλευρά του Πασαλιμανιού, στη συμβολή της ακτής Μουτσοπούλου και της οδού Κάνιγγος, λειτουργούσαν οι ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΔΕΣ του Χρήστου Χαρίδημου και του γιού του Γιώργου και του Γιάννη Μώρου και του γιού του Δημήτρη. Οι παραστάσεις είχαν ενδιαφέρον και σατύριζαν έντεχνα την τρέχουσα επικαιρότητα. Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ήταν κατατρεγμένος κι όλο πεινούσε κι απέναντι από την ετοιμόρροπη καλύβα του, σε αντίθεση, βρισκόταν το Σαράϊ μέσα στη χλίδη και τη μεγαλοπρέπεια. Ακριβής αποτύπωση του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού ενάντια στη σουλτανική Αυτοκρατορία.

Οι κινηματογράφοι ήταν αρχικά δύο στο Πασαλιμάνι, το ΟΛΥΜΠΙΑ και ο ΣΑΡΛΩ – ο τελευταίος λειτούργησε λίγα χρόνια. Βέβαια ήταν όλοι τότε βωβοί κινηματογράφοι και το καλοκαίρι έπαιζαν στο ύπαιθρο της πλατείας (υπήρχε όμως και ένας άλλος κινηματογράφος στην οδό Φίλωνος, τα ΗΛΥΣΙΑ, όπου παίζονταν έργα, κυρίως αστυνομικά και καουμπόϊκα). Αργότερα λειτούργησαν και οι κινηματογράφοι ΚΑΠΙΤΟΛ, ΠΑΛΛΑΣ και ΣΠΛΕΝΤΙΤ.

Πολύ παλαιότερα υπήρξε και παράρτημα του Ωδείου Αθηνών αλλά για λίγο χρόνο, καθώς και το ιδιωτικό σχολείο του Ρέντζου. Η ζωή των απλών Πειραιωτών κυλούσε και στην πλατεία Κοραή, κυρίως όμως στο Πασαλιμάνι, γι’ αυτό έγινε και εκτεταμένη περιγραφή της περιοχής.