Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραι

Πίσω από κάθε μεγάλο έργο υπάρχει ένα μεγάλο όραμα. Σ’ ένα τέτοιο όραμα θεμελιώθηκε το Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά Τζάνειο πριν από 150 χρόνια. Στον αναπτυσσόμενο Πειραιά των μέσων του 19ου αιώνα (1845-1850), η ανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας ενός δημοτικού νοσοκομείου ήταν αναγκαία. Στους προϋπολογισμούς του Δήμου Πειραιώς εκείνης της εποχής είχε εγκριθεί κονδύλι για την ίδρυση νοσοκομείου.

Η έλλειψη του νοσοκομείου αναφέρεται από τον Φρούραρχο Πειραιώς Ίλαρχο Γ. Αγγελόπουλο στο έργο του “Στατιστική Πειραιώς”, στο οποίο καταγράφει, στις αρχές της δεκαετίας του 1850, με γλαφυρά λόγια την τραγική κατάσταση που διαμορφωνόταν στην πόλη του Πειραιώς: «Δυστυχώς η πόλις αύτη δεν απέκτησε άχρι σήμερον τοιούτον τι φιλανθρωπικόν κατάστημα. Δια δε την έλλειψίν του, πολλοί πένητες κάτοικοι, και μάλιστα όσοι εκ των απόρων αλλοδαπών δεν έχουσι μεθ’ εαυτών συγγενή τινά, στερούμενοι της αναγκαίας δια την ασθένειάν των περιποιήσεως, αποθνήσκουν εις ελεεινήν ενίοτε κατάστασιν».

Η ανέγερση του πρώτου δημοτικού νοσοκομείου της πόλης δρομολογήθηκε το 1860, επί δημαρχίας Λουκά Ράλλη, κατόπιν της σχετικής μεγάλης δωρεάς κληροδοτήματος του Νικήτα Τζάννε (ή Τζάννη). Το σχετικό έργο δημοπρατήθηκε τον Απρίλιο του 1866, ο θεμέλιος λίθος του καταστήματος τέθηκε στις 24 Ιουλίου του 1866, ενώ τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 23 Ιουλίου του 1873 (επί δημαρχίας Δημητρίου Μουτζόπουλου).

Το δημοτικό νοσοκομείο Πειραιώς το οποίο ονομάστηκε Τζάνειο Νοσοκομείο προς τιμήν του μεγάλου ευεργέτη Νικήτα Τζάννε, λειτούργησε αρχικά ως δημοτικό ίδρυμα, του οποίου τη διοίκηση ασκούσε το Δημοτικό Αδελφάτο, με την υποστήριξη και χρηματοδότηση του Δήμου Πειραιώς. Κύριος σκοπός του νοσοκομείου ήταν η παροχή δωρεάν περίθαλψης σε απόρους δημότες, γεγονός που αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν αναλογιστεί κάποιος ότι εκείνη την εποχή, στην ευρύτερη περιοχή Αθηνών-Πειραιώς, όπου λειτουργούσαν μόνον το Στρατιωτικό νοσοκομείο στην περιοχή Μακρυγιάννη, το Δημοτικό νοσοκομείο “Ελπίς” και το οφθαλμιατρείο Αθηνών. Προσέφερε ανακούφιση σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Πειραιώς που ταλαιπωρούνταν σε μόνιμη βάση από ασθένειες και επιδημίες (ελώδεις πυρετοί, τύφος κ.α.), ελλείψει εμβολίων και σωστού συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης.

Το πρώτο νεοκλασικό κτίριο του Τζανείου Νοσοκομείου, από αρχιτεκτονικής απόψεως ακολουθούσε τη συγκεκριμένη συγκρότηση των δημοσίων κτιρίων, με έναν κεντρικό πυρήνα και δυο πλάγιες πτέρυγες. Η μελέτη κατασκευής του έργου (1865) πραγματοποιήθηκε από τον δημοτικό μηχανικό Γερ. Μεταξά με “πολλήν ακρίβειαν και επιτυχίαν”, όπως τονιζόταν σε σχετική αναφορά του Δήμου Πειραιώς. Η ανέγερση του νοσοκομείου έλαβε χώρα κατά το διάστημα 1866-1869 σε επτά στάδια που περιελάμβαναν: τον σχηματισμό του περιβόλου, την ανοικοδόμηση ισογείου τμήματος του κεντρικού μετώπου με τις δυο συνεχόμενες ημι-πτέρυγες, την αποπεράτωση του υπολοίπου τμήματος του ισογείου, την καθ’ ύψος επέκταση των δυο ημι-πτερύγων, την ανοικοδόμηση ενός ιερού ναού μεγαλυτέρου του απαιτούμενου για να χρησιμοποιείται και από τους περίοικους και, τέλος, την κατασκευή μνημείου για τον δωρητή Νικήτα Τζάννε (ή Τζάννη) και τη σύζυγό του Ελένη στο κέντρο του περιβόλου.

Η αρχική χωρητικότητα του νοσηλευτηρίου είχε σχεδιαστεί ώστε να επιτρέπει τη φιλοξενία 112 ασθενών – υπό φυσιολογικές συνθήκες – και περισσότερων από 150 ασθενών σε έκτακτες περιπτώσεις επιδημιών.

Το νεοκλασικό οικοδόμημα του πρώτου Τζανείου Νοσοκομείου διέθετε στο ισόγειο και στο υπερυψωμένο υπόγειο 16 θαλάμους και 2 χώρους υγιεινής πλακοστρωμένου με μαρμάρινες πλάκες Πεταλιών. Στο κατώτερο επίπεδο υπήρχαν η κουζίνα, το πλυσταριό και το φαρμακείο του νοσοκομείου. Στον δε περίβολο του κτιρίου είχε προβλεφθεί ειδικός χώρος για το πέρασμα των αμαξών. Στις απολήξεις των στεγών του κτιρίου και στο δώμα είχαν χρησιμοποιηθεί μαρμάρινες πλάκες από την Τήνο και τούβλα Μασσαλίας. Η μνημειακού τύπου επιβλητική είσοδος του νοσοκομείου, με μαρμάρινα κλιμακοστάσια, στηριζόταν σε τέσσερις κολώνες από λευκό μάρμαρο Τήνου, με βάσεις και κιονόκρανα δωρικού ρυθμού στην κορυφή της οποίας υπήρχε ένα επίσης μαρμάρινο επιβλητικό αέτωμα και ζωφόρος με την επιγραφή “ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ”, σε αρχαϊκή γραφή με επίχρυσα γράμματα.

Καίτη Διγαλάκη