Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΣΜΟΥ.Ξενάγηση με τον Πάνο Μητροπέτρο ΠΛΗΜΜΥΡΙΣΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΜΑΣ Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

Την Κυριακή, 7 Νοεμβρίου 2021, συναντηθήκαμε στις 11 π.μ. αμέτρητοι φίλοι μας, έξω από τον σταθμό του ΗΣΑΠ, για να επισκεφθούμε την Αρχαία Αγορά και να διδαχθούμε από τον Παναγιώτη Μητροπέτρο. Τα σταματήματά μας ήταν τα εξής:

α) Η Βασίλειος Στοά

Βρίσκεται δεξιά στην οδό Αδριανού λίγο μετά τον σταθμό. Έχει μήκος 18 μέτρα. Μπορούμε να την δούμε από ύψος περίπου έξι μέτρων. Ονομάσθηκε έτσι διότι αποτελούσε την έδρα του άρχοντος-βασιλέως, του δεύτερου στην ιεραρχία αξιωματούχου της πόλης, ο οποίος κατά την διάρκεια της μονοετούς θητείας του ήταν υπεύθυνος για θρησκευτικά ζητήματα (π.χ. οργάνωση εορτών, τέλεση μυστηρίων, θυσίες, λαμπαδηδρ ομίες, κ.ά.) καθώς και για δικαστικές διαμάχες που σχετίζονταν με θέματα λατρείας και ασέβειας. Μπροστά από την στοά βρισκόταν ο καλούμενος «Όρκιος Λίθος», η μεγάλη πέτρα στην οποία ορκίζονταν οι  άρχοντες της πόλης κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους. Στην Βασίλειο Στοά δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο ο φιλόσοφος Σωκράτης.

β) Η Ποικίλη Στοά

Βρίσκεται αριστερά στην οδό Αδριανού, σχεδόν απέναντι από την Βασίλειο Στοά. Έχει μήκος περίπου 50 μέτρα και το μόνο που σώζεται είναι η βορειοδυτική γωνία της. Οφείλει το όνομά της στους ξύλινους πίνακες ζωγραφικής του Πολύγνωτου, του Μίκωνα και του Παναίνου, που την κοσμούσαν. Ο πιο γνωστός πίνακας ήταν, σύμφωνα με τον Παυσανία, ο πίνακας του Πολυγνώτου, που απεικόνιζε την Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.). Ανάμεσα σε αυτούς που σύχναζαν στην Στοά αυτή ήταν και φιλόσοφοι της Αθήνας και ειδικά ο Ζήνων ο Κιτιεύς, που είχε έλθει από την Κύπρο γύρω στο 300 π.Χ. Τόσο πολύ προέκρινε την Ποικίλη Στοά ως τόπο διδασκαλίας, ώστε ο ίδιος και οι μαθητές του έγιναν γνωστοί ως “στωικοί”.

γ) Ο Ναός του Ηφαίστου (το λεγόμενο “Θησείον”)

Εδώ συλλατρεύονταν ο Ήφαιστος (ως προστάτης των μεταλλουργών) και η Αθηνά Εργάνη (ως προστάτιδα των τεχνιτών). Κτίστηκε στο β´ μισό του 5ου αι. π.Χ. μάλλον από τον Ικτίνο. Έχει 6 δωρικούς κίονες στις στενές πλευρές και 13 κίονες στις μακρές. Το Ηφαίστειο μετατράπηκε τον 7ο αι. σε χριστιανικό ναό (Άγιος Γεώργιος). Στις αρχές του 19ου αι. το εσωτερικό του ναού χρησιμοποιήθηκε ως προτεσταντικό κοιμητήριο, όπου τάφηκαν πολλοί Ευρωπαίοι φιλέλληνες που σκοτώθηκαν στην Ελληνική Επανάσταση. Είναι από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαίους ελληνικούς ναούς.

δ) Το δεσμωτήριο

Αρχικά ονομαζόταν “Πώρινο Οικοδόμημα”. Αργότερα όμως με την εύρεση δεκατριών φιαλιδίων δηλητηρίου ταυτίστηκε με το δεσμωτήριο των Αθηνών. Διαθέτει ένα μακρύ διάδρομο που πλαισιώνεται από τετράγωνα δωμάτια, και καταλήγει σε μια αυλή στο πίσω (νότιο) μέρος. Εδώ εκτελέστηκε ο Σωκράτης και άλλοι καταδικασμένοι για πολιτικά εγκλήματα. Οι πλατωνικοί διάλογοι “Κρίτων” και “Φαίδων” διαδραματίζονται στο δεσμωτήριο. Είναι χαρακτηριστική η τελευταία φράση του Σωκράτη στους μαθητές του, λίγο πριν ξεψυχήσει: “῏Ω Κρίτων, τῷ ᾿Ασκληπιῷ ὀφείλομεν ἀλεκτρυόνα·ἀλλὰ ἀπόδοτε καὶ μὴ ἀμελήσητε” [Κρίτων, οφείλουμε να θυσιάσουμε κόκκορα στον Ασκληπιό (ενν. υπέρ υγείας). Κάντε το και μην το αμελήσετε]. Έκανε χιούμορ ο Σωκράτης; Ή υπονοούσε κάτι άλλο;

 

ε) Το σκυτοτομείο (τσαγκαράδικο) του Σίμωνος

Στο τσαγκαράδικο αυτό, που εφαπτόταν της αγοράς σύχναζαν πολλοί νέοι, που λόγω ηλικίας δεν είχαν στρατευθεί ακόμη και επομένως δεν είχαν δικαίωμα να περπατήσουν στην Αγορά. Εδώ σύχναζε και ο Σωκράτης και διαλεγόταν με τους νέους. Ο σκυτοτόμος Σίμων είχε τόση έφεση στις φιλοσοφικές συζητήσεις, που κατέγραφε τις συζητήσεις και αργότερα τις εξέδωσε με τον τίτλο “Σκυτικοί Διάλογοι” [Τσαγκάρικοι Διάλογοι]. Μερικοί από αυτούς ήταν κατά τον Διογένη Λαέρτιο, στον βίο του Σίμωνος: Περὶ τοῦ ἀγαθοῦ,  Περὶ δικαίου, Περὶ ἀνδρείας, Περὶ δημαγωγίας, Περὶ ποιήσεως, Περὶ ἔρωτος, Περὶ τοῦ διαλέγεσθαι, Περὶ τοῦ ὄντος, Περὶ ἀριθμοῦ. Βλέπετε τι μπορεί να κάνει ένας τσαγκάρης ή ένας οποιουδήποτε επαγγέλματος άνθρωπος;

 

στ) Η Θόλος

Η Θόλος, που αναγνωρίζεται λόγω του κυκλικού σχήματός της, αποτελούσε σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (Αθ. Πολ. 43, 3) την έδρα των πρυτάνεων της Βουλής των Πεντακοσίων. Εδώ σιτίζονταν με δημόσια έξοδα οι 50 βουλευτές της κάθε φυλής που προέδρευε στη Βουλή για 35 μέρες περίπου (πρυτανεύουσα φυλή). Τουλάχιστον 17 από τους πρυτάνεις διανυκτέρευαν στο κτήριο, έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη. Κατά μία έννοια λοιπόν η Θόλος είναι η καρδιά της αθηναϊκής δημοκρατίας, όπου διαμένουν σε εικοσιτετράωρη βάση πολίτες που υπηρετούν ως βουλευτές. Στην Θόλο φυλάσσονταν τα επίσημα μέτρα και σταθμά της πόλης υπό την επίβλεψη των μετρονόμων.

 

ζ) Το Μητρώον

Το Μητρώο εξυπηρετούσε δύο λειτουργίες: ήταν ιερό της Μητέρας των Θεών και συγχρόνως έδρα του αρχείου της πόλης, δηλαδή τόπος φύλαξης των δημόσιων εγγράφων.

η) Μνημείο Επωνύμων Ηρώων

Το μνημείο, ένα ψηλό επίμηκες βάθρο με τους χάλκινους ανδριάντες των 10 επώνυμων ηρώων, λειτουργούσε ως δημόσιος πίνακας ανακοινώσεων: κάθε πολίτης μπορούσε να διαβάσει κάτω από τον ανδριάντα της φυλής του πληροφορίες για στρατεύσιμους, δημόσιες τιμητικές διακρίσεις, υποθέσεις προς εκδίκαση και προτάσεις νέων νόμων. Σε μια εποχή που δεν υπήρχαν τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεόραση, εφημερίδες, τηλέφωνο), το μνημείο είχε καίρια σημασία για τη γνωστοποίηση των επίσημων πληροφοριών.

η) Ο ναός του Απόλλωνος Πατρώου

Μετά το Μητρώον βρίσκονται τα υπολείμματα ενός μικρού ναού προς τιμήν του Απόλλωνα, που λατρευόταν ως Πατρώος, δηλαδή ως πατέρας του Ίωνα, που ήταν ο γενάρχης των Ιώνων, δηλαδή του ελληνικού φύλου στο οποίο ανήκαν οι Αθηναίοι. Το μνημειακών διαστάσεων μαρμάρινο άγαλμα που βρέθηκε στα ερείπια, ήταν το λατρευτικό άγαλμα του γλύπτη Ευφράνορα και εκτίθεται στο νοτιότερο μέρος της στοάς του Αττάλου, πριν εισέλθουμε στο Μουσείο.

θ) Η Στοά Διός Ελευθερίου

Αν και αφιερωμένο σε θεό, το κτήριο υιοθετεί τη μορφή που συνήθως είχαν τα δημόσια οικοδομήματα: στοά, που εδώ διαθέτει και δύο προεξέχουσες πτέρυγες. Η στοά κτίστηκε με μάρμαρο και ασβεστόλιθο γύρω στο 425 π.Χ., και φέρει δωρικούς κίονες εξωτερικά και ιωνικούς στο εσωτερικό της. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν διακοσμημένη με ζωγραφικές συνθέσεις του φημισμένου καλλιτέχνη του 4ου αι. Ευφράνορα.

ι) Ο Βωμός των δώδεκα θεών

Το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι σήμερα θαμμένο κάτω από τη γραμμή του Ηλεκτρικού Σιδηρόδρομου Αθήνας – Πειραιά (1891). Ο βωμός ήταν ένα από τα ελάχιστα μνημεία που είχε επιτραπεί να χτιστούν μέσα στην ανοιχτή πλατεία και χρησίμευε ως αφετηρία των οδικών μετρήσεων.

ια) Η οδός των Παναθηναίων

Εκτός από την πομπή των Παναθηναίων, η οδός αυτή χρησιμοποιούνταν και για αρματοδρομίες (ἀποβάτης δρόμος) κατά τη διάρκεια της γιορτής των Παναθηναίων και ίσως ως διάδρομος για αγώνες δρόμου, πριν να κατασκευαστεί ένα κανονικό στάδιο. Επίσης, χρησίμευε ως χώρος προπόνησης των νεαρών νεοσύλλεκτων του αθηναϊκού ιππικού.

ιβ) Η Στοά του Αττάλου (Μουσείο Αρχαίας Αγοράς)

Κτίστηκε από τον βασιλιά της Περγάμου Άτταλο Β´ (159-138 π.Χ.), ο οποίος είχε σπουδάσει στην Αθήνα κοντά στο φιλόσοφο Καρνεάδη. Οι διπλές κιονοστοιχίες στους δύο ορόφους προσέφεραν σκιερούς χώρους περιπάτου μπροστά από 42 καταστήματα, τα οποία εκμισθώνονταν από την πόλη σε ιδιώτες. Στο Μουσείο της Στοάς υπάρχουν αμέτρητα εκθέματα, μεταξύ των οποίων σπουδαιότερα είναι: στην ανατολική πλευρά, τα όστρακα εξοστρακισμού επιφανών προσώπων, η κληρωτίδα και η κλεψύδρα·στην δυτική πλευρά, μαγειρικά σκεύη· και στην τρίτη γυάλινη προθήκη στο μέσον, τα φιαλίδια του κωνείου από το δεσμωτήριο, τα πλατυκέφαλα καρφιά και η βάση της κύλικας με το όνομα του Σίμωνος.

Φώτο φάκελος ξενάγηση