Αφιέρωμα στον Ηλία Λάσκαρη.Φιλόλογο – Ιστορικό – Συγγραφέα.Δει τας πόλεις κοσμείν ούκ αναθήμασιν αλλά Ταις των πολιτών αρεταί»

«Ζήνων Έφη»

Εκεί λοιπόν στο πνευματικό εργαστήρι του Γιώργου Σωτηρόπουλου «Η Πειραϊκή Φωλιά του Βιβλίου», ολοκληρωνόταν η έννοια του φθασμένου στα πράγματα πνευματικού ανθρώπου.

Ολόκληρη η λογοτεχνική ομήγυρη κυλούσε σε μια υψηλή ατμόσφαιρα που απόπνεε άρωμα της καθαρής, λεύτερης και για τούτο αψεγάδιαστης παιδείας και επιστήμης.

Βασικό μέλος και δυνατός τελεστής υπήρξεν σ’ αυτήν  ο φιλόλογος, ιστορικός και συγγραφέας Ηλίας Λάσκαρης.

Μετριοπαθής, ενεργητικός, φιλόλογος εξαίρετος και ιστορικός δόκιμος, αφιέρωσε ώρες πολλές του ελεύθερου χρόνου του, στις αναζητήσεις της σπουδαίας εκείνης πνευματικής συντροφιάς.

Ήταν ο ιδανικός τύπος του φιλολόγου, εκπαιδευτικού που τον διέκρινε η βαθειά μόρφωση, η πραγματική και αληθινή, που τόσο μεγάλη ανάγκη έχει στην σημερινή μίζερη εποχή η κοινωνία μας.

Δεν θορυβούσε, δεν δημιουργούσε εντυπώσεις γύρω από το όνομά του. Η Αγάπη του για την παιδεία και την ιστορία ξεχείλιζε άπλετα και αβίαστα, μετεδίδετο και στα άλλα μέλη της συντροφιάς.

Ήταν ένα πνεύμα ακούραστο, δυνατό, ζωογόνο. Πηγή δυνάμεων που συμπλήρωνε άριστα το αειθαλές ρεύμα της ομήγυρης.

Ήθελε και επιδίωκε ν’ αφυπνίζει τις πνευματικές συνειδήσεις των συντρόφων του και όσων άλλων συμμετείχαν στα πνευματικά εκείνα συμπόσια της Φωλιάς του Βιβλίου.

Παρείχε, συνοπτικά, επιγραμματικά το βαθύτερο νόημα ιστορικών γεγονότων, της Αρχαίας Ελλάδος, του Μεσαιωνικού Ελληνισμού και των νεωτέρων χρόνων.

Τούτο το έπραττε αφ’ ενός, όπως είχε κατ’ επανάληψη τονίσει, ένεκα της πλούσιας εσωτερικής γνώσεως, αλλά αφ’ ετέρου και της ανάγκης αναζητήσεως της δυναμικής διακρίνουσας των γεγονότων.

Πίστευε πως μόνον η ιστορική δυναμική διακρίνουσα απεκάλυπτε στον άνθρωπο κρυμμένες πανίσχυρες, ανεξάντλητες, παιδαγωγικές δυνάμεις, απ’ όπου εξασφαλιζόταν ο γόρδιος δεσμός προς τις γενιές του παρελθόντος, μέχρι της κλασικής αρχαίας Ελλάδος και των πρώτων Χριστιανικών αιώνων, όπου οι πρόγονοι, αγνοί, ειλικρινείς και πλήρεις νεότητος και φρεσκάδας, έφτιαχναν τον κανόνα της ζωής και του πολιτισμού.

Οι ιστορικές αναλύσεις υπήρξαν αξεπέραστες, αναγνωριζόμενες υπό πάντων των εταίρων.

Αγάπησε τον άνθρωπο και την ιδιαιτέρα πατρίδα του Μάνη, γιατί ήταν δεμένος με το χώμα της, όπως οι γέρικές ελιές του πατέρα του.

Αλλά την αγάπησε και γιατί ένιωσε πως η ρίζα όλων των αρετών που αναπτύξανε οι Έλληνες μέσα στους αιώνες, σοβούσε η Ελευθερία της σκέψεως και της βουλήσεως. Δύσκολη αυτή η αρετή της ελευθερίας, γιατί χρειάζεται έναν άτρομο κι ακούραστο οιακοστρόφο (τιμονιέρη) να την διαφεντεύει και να τη δαμάζει.

Χρόνια έσκυψε ο Ηλίας Λάσκαρης μελετώντας η ζωή των Μανιατών και παρακολουθούσε τα ιστορικά θαύματα της ελευθερίας των αλλά και τους τραγικούς εκτροχιασμούς των.

Στην ανάπτυξη των ιστορικών θεμάτων και ιδιαίτερα της Ιλιάδος, της οποίας είχε βαθυτέραν εκτίμησιν, ηρωτήθη κάποτε σε συνεδρίασιν της πνευματικής ομηγύρεως υπό του οικοδεσπότου Γεωργίου Σωτηρόπουλου:

-Για λέγε τώρα εσύ Ηλία, γιατί τα πράγματα κατέληξαν εκεί που κατέληξαν στον Τρωϊκό Πόλεμο;

-Διότι Δίος γαρ ετελείτο βουλή.

-Υπάρχει δηλαδή υπερφυσική νομοτέλεια των συμβάντων;

-Υπάρχει αναμφίβολα, αλλά δεν θα την έλεγα νομοτέλεια.

-Και η φαντασία η αξεπέραστη εν ανθρώποις του Ομήρου, τι ρόλο έπαιξε στα Ομηρικά Έπη; Δεν ήταν βασική αιτία;

-Βασική ναι, αλλά όχι πρωτεύουσα.

-Δηλαδή Ηλία τη θεωρείς δευτερεύουσα την μεγαλύτερη φαντασία που εμφάνισε ποτέ ο κόσμος;

-Άκουσε Γιώργο, ακούστε όλοι. Η φαντασία δεν κατασκευάζει γεγονότα, απλώς ανακαλύπτει τις επιπλέον διαστάσεις αυτών. Είναι βεβαίως μεγάλη και σπάνια του νου η ικανότητα. Εγώ όμως, σαν ιστορικός που θέλω να λέγομαι, οφείλω να πατώ σε σταθερά και μόνιμα ερείσματα στην αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας. Εδώ λοιπόν στα Τρωϊκά Έπη η φαντασία ου Ομήρου, σπουδαία άλλωστε αυτή καθ’ αυτή, τριταίον ρόλον έπαιξε και αυτόν κατά χάρι.

-Μα λένε άλλοι διάσημοι, ξένοι ιστορικοί και… Παρατήρησε ο δικηγόρος Μπάμπης Μελιτάς, άλλες απόψεις διάφορες απ’ τις δικές σου;

-Διάφορες ναι, αλλ’ αυτό δεν σημαίνει πως είναι και ορθές. Εγώ φίλοι μου θα σας πω επ’ αυτού μόνο τούτο, για να αντιληφθείτε τη διαφορά. Πιστεύω και τόχω ψάξει, αλλά δεν είναι του παρόντος, πως στο μυαλό του Αρχιμήδη υπήρξε μεγαλύτερη φαντασία απ’ εκείνη στο μυαλό του Ομήρου!!!

Καταπέλτης ο Ηλίας γιατί ως άνθρωπος και κυρίως ως ιστορικός ανήκε στους δυνατούς. Σ’ αυτούς που οχυρωμένοι πίσω από την πίστη τους, μπορούν ν’ αντιδρούν αποτελεσματικά σ’ ότι δεν είναι ο κόσμος που οι ίδιοι θέλουν να ζουν, σ’ ότι δεν είναι αλήθεια και όραμά τους. Γι’ αυτούς ακόμη και ο χρόνος δεν έχει διαστάσεις. Δεν έχει βάρος. Τον καρφώνουν στα δικά τους ορόσημα και αρνιούνται πνευματικά να συνθηκολογήσουν μαζί του.

Αείμνηστε δάσκαλε και φίλε Ηλία Λάσκαρη, σε θυμόμαστε πάντα.

Χαράλαμπος Δρακάτος

Πρόεδρος Πολιτιστικής Ένωσης Περάματος