Μια συνέντευξη και μια σκεψη: Ποτέ ξανά!
Ήταν η συγκλονιστικότερη συνέντευξη της ζωής μου! Σε ένα δωμάτιο, στο Παρίσι, ο Ράγκναρ Γκραντ Στένε, ο Νορβηγός συνάδελφος και συγγραφεύς κι εγώ, ο τριαντάρης Έλληνας δημοσιογράφος, που ,μαζί με τον Ράγκναρ, εργαζόμασταν για το Νορβηγικό Πρακτορείο Ειδήσεων Ιntenational Press Features (I.P.F).
Απέναντί μας, καθισμένη σε μια αναπαυτική μπερζέρα, η Φάνια Φενελόν! Η γυναίκα-σύμβολο του Ολοκαυτώματος, η συγγραφέας του συγκλονιστικού βιβλίου “Αναβολή για την Ορχήστρα”!
Η Φάνια Φενελόν, υψίφωνος και πιανίστρια, γεννήθηκε στο Παρίσι το 1922, από Ρωσσοεβραίους γονείς. Σπούδασε πιάνο στο Κονσερβατουάρ του Παρισιού. Πήρε το πρώτο βραβείο στο πιάνο πράγμα εξαιρετικό για μια μικροκαμωμένη κοπέλα με μικρά χέρια. Τα βράδια εργαζόταν ως τραγουδίστρια σε μπαρ. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εντάχθηκε στην γαλλική Αντίσταση. Συνελήφθη από τους Γερμανούς το 1943 και αρχικά εστάλη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς – Μπίρκεναου, όπου έγινε μέλος της γυναικείας ορχήστρας και μετά μετεφέρθη στο Μπέργκεν Μπέλσεν από όπου απελευθερώθηκε από τους Άγγλους το 1945.
Την ημέρα της απελευθέρωσής της ζύγιζε μόνον 27 κιλά αλλά βρήκε την δύναμη να τραγουδήσει την “Μασσαλιώτιδα”, που αναμεταδόθηκε από το BBC.
“Την εξαθλίωσή μας, ενέτεινε εκείνη η διαδικασία του κουρέματος “εν χρω”.
Είναι περίεργο, αλλά αυτό είναι η πιο μεγάλη ταπείνωση: να μην έχεις πια τρίχα πάνω σου”… Πρέπει να περάσαμε κάπου τέσσερις ώρες μαζί της.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο νορβηγικό περιοδικό “Det Nye” και την αναδημοσίευσα στο ελληνικό περιοδικό “Φαντάζιο”, με το οποίο συνεργαζόμουν τότε, αλλά τα τεύχη χάθηκαν στις μετακομίσεις! Τα αναζητώ μετά μανίας!
Οι σπουδαίες μουσικές γνώσεις και επιδόσεις της Φάνια, την βοήθησαν να επιζήσει. Έγινε μέλος στην Ορχήστρα του Άουσβιτς. Μουσική σ’ έναν χώρο όπου πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη γενοκτονία όλων των εποχών! Ο, τι πιο διεστραμμένο μπορεί να σκεφτεί ο ανθρώπινος νους!
Η Ορχήστρα έπρεπε να παίζει για τους αξιωματικούς των Ες-Ες, τον εμπνευστή των στρατοπέδων, Χάινριχ Χίμλερ, τον “χασάπη” Γιόζεφ Μένγκελε. Έπαιζε επίσης στο “Μπλοκ των Τρελών”, στο “Αναρρωτήριο Ρεβίηρ”.
Η τραγωδία συμπληρωνόταν όταν έπρεπε να παίζουν για τους εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίους που οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων.
“Η μουσική είναι πράγματι στο Μπίρκεναου το καλύτερο και το χειρότερο πράγμα. Το καλύτερο γιατί καταβροχθίζει τον χρόνο, φέρνει τη λήθη, σαν ναρκωτικό, σε ζαλίζει, σε μεθάει… Το χειρότερο, γιατί το κοινό μας είναι αυτοί: οι δολοφόνοι, αυτές: τα θύματα… κι εμείς, στα χέρια των δολοφόνων, δεν γινόμαστε με τη σειρά μας δήμιοι;” γράφει στο βιβλίο της.
Οι κρατούμενες, έβλεπαν τα μέλη της ορχήστρας ως προδότριες γιατί δεν είχαν την ψυχική αντοχή για να αντιληφθούν ότι κι εκείνες ήταν αιχμάλωτες και υποτάσσονταν στις απαιτήσεις των Ες-Ες. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι οι κοπέλες της Ορχήστρας δάγκωναν τα χείλη τους από πίκρα και θυμό που δημιουργούσαν ευχαρίστηση με τη μουσική τους στον Κράμερ, που του ράγιζε την καρδιά η “Ονειροπόληση” του Σούμαν, και στην Φράου Λαγκερφύρεριν Μάντελ, που συγκινούταν ακούγοντας την “Μαντάμα Μπατερφλάυ”…
Αναζητήστε την “Αναβολή για την ορχήστρα” και πείτε “Ποτέ ξανά”…
Δημήτρης Καπράνος