Eβδομαδιαία Πολιτική – Οικονομική – Ναυτιλιακή – Φιλολογική εφημερίδα στην υπηρεσία των Δήμων του Πειραιά και των νησιών

ΑΠΟΨΕΙΣ

ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ

χελιδόνιΗ συλλογή Φευγάτα Χελιδόνια του Γεωργίου Δροσίνη, με τον συμβολικό της τίτλο, εκδόθηκε το 1936, στο λυκόφως της ζωής του ποιητή, έχει ως υπότιτλο το τετράστιχο: Τα φευγάτα χελιδόνια / θα ‘ρθουν απ’ την Αραπιά·/ τα φευγάτα μας τα χρόνια / δεν γυρίζουν πίσω πια, και δηλώνει μεταφορικά τη νιότη που χάνεται ανεπιστρεπτί.

Ο ποιητής έχει ως πηγή έμπνευσης τα αποδημητικά πουλιά, τα αμέτρητα χελιδόνια, που έβλεπε στη Σκάλα Ωρωπού να αναχωρούν από το περιγιάλι για τα θερμότερα κλίματα της Αφρικής πριν έρθει ο χειμώνας, καθώς και τις φωνές τους στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην Πλάκα. Τα γνωστά πτηνά είναι οι προάγγελοι της άνοιξης με βάση το εθιμικό τραγούδι (Χελιδόνισμα) του αγερμού (εορταστικής επίσκεψης) παραδεδομένο ήδη από την αρχαιότητα και σχετιζόμενο με την αρχαία ειρεσιώνη. Η ειρεσιώνη, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Εύπολι, Αριστοφάνη, Λυκούργο) ήταν κλάδος ελαίας ή δάφνης, περιπεπλεγμένος με έρια και κρεμασμένους καρπούς, αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Ο κλώνος, περιφερόταν από παιδιά που τραγουδούσαν στις εορτές των Θαργηλίων και των Πυανεψίων και, στη συνέχεια, τον κρεμούσαν στη θύρα της οικίας. Σύμφωνα με το λαογραφικό έθιμο, την 1η Μαρτίου, τα παιδιά (χελιδονιστές), κρατώντας ξύλινο ομοίωμα χελιδονιού, γύριζαν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδώντας τον ερχομό της άνοιξης και την επιστροφή των χελιδονιών (χελιδονίσματα), και ζητώντας φιλοδωρήματα:

ἦλθ’, ἦλθε χελιδὼν / καλὰς ὥρας ἄγουσα, / καλούς ἐνιαυτούς, / ἐπὶ γαστέρι λευκά, / ἐπὶ νῶτα μέλαινα·… ἄνοιγ’ ἄνοιγε τὰν θύραν χελιδόνι· οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, ἀλλὰ παιδία.

Το αρχαίο χελιδόνισμα είναι γνωστό από μαρτυρία του Αθηναίου, Γραμματικού από τη Ναύκρατη της Αιγύπτου (200 μ.Χ.), στους Δειπνοσοφιστές. Αργότερα, επιβιώνει στους βυζαντινούς χρόνους (μαρτυρίες Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Ευσταθίου, μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, 12 αι.) και αναφέρεται από Γάλλους περιηγητές τον Pierre Augustin (18ος αι.) και τον Claude Fauriel στη συλλογή: Chants populaires de la Grèce moderne (1824). Χελιδονίσματα απαντούν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, Αγριανή Φυλλίδας, Σιτοχώρι Βισαλτίας, Μικρό Σούλι Σερρών, όπως:

Μάρτιος μήνας έφθασε, / το καλοκαίρι ήρθε, / η γης πρασινοφόρησε / και ο χειμών παρήλθε. / Λαλούν τα γλυκοκέλαϊδα / αηδόνια, θα λαλήσουν. / Κάνει ο Μάρτιος αρχή / με την καλή του μέρα / κ’ εμείς για τούτο ήρθαμε, / να πούμε καλημέρα / και να παρακαλέσουμε / Χριστόν και Παναγίαν / να μας χαρίζει πάντοτε / πλούτον και ευτυχία και Χελιδόνι πέρασι / απ’ τη Μαύρη θάλασσα, / έκατσε κι λάλησε: / Μάρτη, Μάρτη δροσερέ / και Απρίλη βροχερέ, / κι αν χιονίζης, κι αν ποτίζης, / πάλι άνοιξη μυρίζεις…

(Βλ. Γεωργ. Ν. Αικατερινίδη, Το χελιδόνισμα στην περιοχή Σερρών, Αθήναι 1976).

 

Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ.φ.

Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας

Ένωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου

«Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *