Γλωσσάρι και Άγραφοι Νόμοι της Μάνης. Μιχάλη Κάσση
Έχω την τιμή και την χαρά να γνωρίζω τον Μεγάλο πετροδιδάσκαλο Μιχάλη Κάσση εδώ και πολλά χρόνια και να παρακολουθώ τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στον χώρο του εργαστηρίου του, τις εξερευνητικές, ψυχαγωγικές εκδρομές, τα σπουδαία θεατρικά έργα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα και πολλά άλλα που διοργανώνονται από τον σύλλογο Φίλων Μουσείου Μάνης «Μιχάλης Κάσσης», ακρογωνιαίος λίθος και εμπνευστής του οποίου είναι ο ίδιος ο Μιχάλης.
Τον θαυμάζω απεριόριστα, είναι ένας ζωντανός, τεράστιος εγκέφαλος γνώσεων, με δημοκρατικές βαθιές ρίζες, τις οποίες φροντίζει να είναι πάντα δροσερές, νεανικές, και με σώμα εφήβου, που να δημιουργούν ένα καθαρά αρχαιοελληνικό σύμπλεγμα με νου και σώμα αμφότερα υγιή.
Η ποιητική του συλλογή «Ποιώντας» που έκδωσε πριν λίγα χρόνια, είναι και αυτή ένα μνημειώδες έργο, προάγγελος θα μπορούσαμε να πούμε του βιβλίου που παρουσιάζεται σήμερα με τον τίτλο «Γλωσσάρι και Άγραφοι Νόμοι της Μάνης.
Τις περισσότερες φορές τα γραπτά φεύγουν και χάνονται, όπως αυτά που υπήρχαν στην αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, όμως ότι μπαίνει μέσα στο μυαλό και μεταφορτώνεται ακέραιο σε νεότερους εγκεφάλους, είναι ασφαλές και αυτό που δίνει την μεγάλη αξία της διαιώνισης των επιστημών, της γλώσσας, των ηθών και των εθίμων.
Σφουγγάρι το μυαλό του Μιχάλη, όλα τα δέχεται, τα αφομοιώνει και τα δίνει αυτούσια, ή και πιο πλούσια και αναλυτικά, αφού προσθέτει και τις δικές του βιωματικές εμπειρίες.
Απεριόριστη η εκτίμηση στον μεγάλο Μανιάτη Καλλιτέχνη και Φιλόσοφο Μιχάλη Κάσση, που γνωρίζει όσο κανένας, να δίνει με τη σμίλη του ζωή σε πέτρες, μάρμαρα και άλλα υλικά, και να τα κάνει ιστορία, να τα μεταμορφώνει σε πρεσβευτές πολιτισμού, να τα μετατρέπει σε κραυγάζοντες ήρωες και ανθρώπους που ζητούν το δίκιο τους.
Μια ζωή προσφορά και μάλιστα μεγάλη ο Μιχάλης, που γνωρίζει, εκτός των άλλων να γράφει ποιήματα, να απαγγέλει στίχους μεγάλων ποιητών, να διαβάζει από μνήμης, έργα μεγάλων συγγραφέων, να γνωρίζει ιστορία, λαογραφία, τέχνη και φιλοσοφία, πολύ υψηλού επιπέδου
Πέρα από τα έργα του Μιχάλη, που μιλούν από μόνα τους και στολίζουν πόλεις, χωριά, μουσεία ή και έθνη, έχουμε και αυτά που έχει γραμμένα και ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία τους, τις ιδέες, το στυλ και κυρίως για την ουσία τους.
Ένα από αυτά τα βιβλία του Κάσση, που πραγματικά εντυπωσιάζουν, εκτός βέβαια από την περίφημη ποιητική του συλλογή «Ποιώντας» είναι και το τελευταίο του βιβλίο, που έκδωσε πρόσφατα με τον τίτλο: «Γλωσσάρι και Άγραφοι Νόμοι της Μάνης».
Το βιβλίο αυτό είναι ένα πραγματικό ντοκουμέντο, ένα εγχειρίδιο το οποίο, μέσα στις 200 σελίδες του, μας δίνει τον πνευματικό πλούτο μιας ένδοξης περιοχής, που ευτύχησε να μην δει πρόσωπο κατακτητή, να μην προσκυνήσει αλλόθρησκο, να παραμείνει αδούλωτη και να έχει την τιμή να το φωνάζει, πως τα χώματά της δεν δέχτηκαν ποτέ μπότα, ξίφος ή άλλο όπλο κατακτητή.
Οι νόμοι δεν γράφονται, δεν είναι κάτι που σε κάνουν να αισθάνεσαι δούλος ή υποτακτικός. Οι νόμοι είναι αυτοί που εσύ εφαρμόζεις, για να αισθάνεσαι λεύτερος και κύριος του εαυτού σου. Είναι αυτοί που δεν γράφονται, αλλά και που δεν καταπατούνται, γιατί είναι προϊόν της δικής σου θέλησης, της νοοτροπίας, της ζωής και της κουλτούρας σου.
Και τι δεν αναφέρονται σ’ αυτό το μικρό βιβλίο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως εγκόλπιο, ως ένα ευαγγέλιο, που δίνει τα βήματα της ζωής και χαράσσει κόσμους νέους.
Βλέπουμε στο βιβλίο να αναλύονται μεγάλες έννοιες, όπως ο Σεβασμός, η Παράδοση, η Προδοσία, η Ψευτιά, η Φιλοπατρία, η Αγάπη και η Φροντίδα στους Γονείς, η Τιμή στους Νεκρούς κ.α.
Το βιβλίο ξεκινά με χάρτες της περιοχής της Μάνης, με την Ιστορία των Μανιατών και συνεχίζει με τις ασχολίες τους, την διοίκησή τους, τα έθιμα του Γάμου, της Βάπτισης, τα μοιρολόγια.
Παντού όλα με τάξη, ο μεγάλος μας ποιητής, Νικηφόρος Βρεττάκος, φίλος του Γλύπτη, Ποιητή, Λαογράφου και Συγγραφέα Μιχάλη Κάσση, πλέκει το εγκώμιο το Μιχάλη και τον αποκαλεί μέγιστο και πολύ δημιουργικό.
Παντού μέσα στο βιβλίο κυριαρχεί η Μανιάτικη λεβεντιά, όχι μόνο από τους ήρωές της που κατάφεραν τα ακατόρθωτα, αλλά και από το δυνατό λεξιλόγιο, τα αυστηρά ήθη, τα δυνατά έθιμα.
Εμείς που έχουμε πολλές φορές ακούσει διαλέξεις του Μιχάλη Κάσση, που τον έχουμε δει σε πολλές στιγμές της ζωής του, είμαστε ευγνώμονες που τον έχουμε φίλο και μας στηρίζει με την αγάπη του.
Ευχόμαστε αυτό το βιβλίο: «Γλωσσάρι και Άγραφοι Νόμοι της Μάνης», να μπει στο σπίτι κάθε Μανιάτη, και όχι μόνο, για να γίνει μπόλι της ψυχής και βίωμά του.
Από τον Μιχάλη Κάσση, μόνο καλό έχουμε να πάρουμε και του ευχόμαστε υγεία σωματική και πνευματική.
Είμαι ευγνώμων, το θεωρώ μεγάλη τιμή για τα λίγα αυτά λόγια, που ο μεγάλος σύγχρονος φιλόσοφος Μιχάλης Κάσσης, που κάνει ακόμα και την πιο δύσκολη πέτρα να μιλά, να υποτάσσεται και να πλάθεται σύμφωνα με την ιδέα που έχει στο μυαλό του ο Καλλιτέχνης, μου εμπιστεύτηκε να πω για το καινούργιο του βιβλίο «Γλωσσάρι και Άγραφοι Νόμοι της Μάνης.
Ζητώ ταπεινά από όλους όσοι είναι εδώ, τουλάχιστον, να μελετήσουν το βιβλίο και θα δούνε ότι η Ελληνική Γλώσσα είναι μία και ενιαία, έχει όμως το πλεονέκτημα, λόγω του τεράστιου λεξιλογίου και της μεγάλης εννοιολογικής σπουδαιότητά της, να δημιουργεί τοπικούς ιδιωματισμούς, που την κάνουν ακόμα σπουδαιότερη.
Παρακαλώ επίσης όλους, να βάλουν στο πρόγραμμά τους, την επόμενη χειμερινή περίοδο, την παρακολούθηση των αξιόλογων ομιλιών που πραγματοποιούνται και των σπουδαίων εξορμήσεων γνώσεων που διοργανώνονται.
«Επιμένω να κάνω γλυπτική και μάλιστα γλύφοντας, πελεκώντας τις πολύ σκληρές πέτρες που και το διαμάντι αναστενάζει για να τις κόψει… Τις δουλεύω μ’ ένα δικό μου τρόπο, δικό μου ύφος και ήθος. Από τις σχολές, παλιές και νέες, δε με κράτησε καμιά. Ακολουθώ πιστεύω τη δική μου…».
Τονίζει πολλές φορές ο Μιχάλης και δεν έχει άδικο. Αυτό εξ’ άλλου είναι και το διάφορο που εισπράττει από όλους μας, που τον ξεχωρίζουμε και τον τιμούμε ιδιαίτερα.
Μιχάλη σε ευχαριστώ πολύ, σήμερα τίμησες εσύ εμένα και όχι εγώ εσένα. Το αξίζεις με το παραπάνω και εύχομαι να είσαι κοντά μας για πολλά πολλά χρόνια ακόμα.