“Ισότητα στην μάχη, ανισότητα στην ζωή”

Οι γυναίκες της Πίνδου είναι η αφορμή σε αυτή την δημοσίευση. Με την γενναιότητα και την αυτοθυσία τους, έγιναν ζωντανά σύμβολα ισότητας κατά το έπος του ’40. Οι ηρωικές τους πράξεις, να πολεμούν, να κουβαλούν εφόδια σε δύσβατα μονοπάτια, να περιθάλπουν τραυματίες, και να ενθαρρύνουν τους στρατιώτες, αναδεικνύουν με τον πιο εμφατικό τρόπο την αδικία κάθε διάκρισης ανάμεσα στα δύο φύλα.

Πώς γίνεται αυτές οι γυναίκες, που στις κρίσιμες στιγμές στάθηκαν αλύγιστες, να θεωρούνται λιγότερο ικανές σε καιρούς ειρήνης;

Ανακαλώ μια προσωπική μου εμπειρία που επιβεβαιώνει, πόσο νωρίς ριζώνει ο σπόρος της ανισότητας.

Θυμάμαι την περίοδο που ο μπαμπάς μου ήταν φαντάρος, έχω μνήμη από τότε, κι εγώ είχα αναλάβει τον ρόλο του “μικρού μπαμπά”. Οι μεγάλοι διασκέδαζαν με αυτό, κι εγώ καμάρωνα καθώς τους έβλεπα να γελούν με τα καμώματά μου, δίνοντας διαταγές στην μάνα μου: “κάνε αυτό, φέρε εκείνο”. Ήμουν ο άνδρας του σπιτιού!

Μοναδικό παιδί τότε στο σόι, απορροφούσα κάθε συμπεριφορά και πρότυπο που μου παρουσίαζαν οι γύρω μου. Σ’ αυτή την ηλικία είμαστε σαν σφουγγάρια, επαναλαμβάνοντας ό,τι μας διδάσκουν.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον εύκολα μπορεί να εδραιωθεί στην συνείδηση, ότι οι άνδρες υπερέχουν από τις γυναίκες.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:

Είχα ρωτήσει κάποτε την γιαγιά ενός φίλου, γιατί ετοίμαζε ξεχωριστό φαγητό για τον εγγονό της, ενώ οι αδερφές του έτρωγαν το ίδιο με τους άλλους. Η απάντησή της ήταν απόλυτα φυσική, “μα, αυτός είναι αγόρι”.

Αυτό το περιστατικό δείχνει ότι οι ανισότητες διαπλάθονται από νωρίς, και σχηματίζουν αντιλήψεις, που καθορίζουν την θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

Αναρωτιέμαι, πώς επικράτησαν τέτοιες απόψεις στην αρχαιότητα, όταν η “σοφία” ενσαρκωνόταν στην Θεά Αθηνά, και όταν η αδάμαστη Θεά Άρτεμη δεν δεχόταν καμία υποταγή! Πώς γίνεται μια κοινωνία που στήριξε την Αντιγόνη, την ηρωίδα που αψήφησε τους νόμους για χάρη ανώτερων αξιών, να θεωρεί την γυναίκα κατώτερη!

Υπάρχουν και άλλες ισχυρές μορφές, όπως η Μπουμπουλίνα, που αγωνίστηκε με θάρρος και πείσμα στον Αγώνα του ’21, ισότιμα με τους άλλους μπουρλοτιέρηδες. Στην σύγχρονη ιστορία, οι γυναίκες της Πίνδου, όπως ανέφερα στην αρχή, και αμέσως μετά οι χιλιάδες γυναίκες, που αντιτάχθηκαν με θάρρος απέναντι στους ξένους κατακτητές, και σε πολλές περιπτώσεις βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, αποδεικνύουν ότι οι γυναίκες δεν είναι υποδεέστερες από τους άνδρες.

Ωστόσο, η ανισότητα παραμένει παρούσα σε πολλούς τομείς.

Βλέπουμε πώς αναπαράγονται οι διακρίσεις στην γλώσσα. Συχνά λέμε “τους” είδα να τρέχουν προς την έξοδο, ακόμα και όταν πλειοψηφούν οι γυναίκες. Και, ενώ το “στελεχώθηκαν” είναι ακριβέστερο, λέμε “επανδρώθηκαν οι υπηρεσίες”, παγιώνοντας έτσι την γλωσσική ανισότητα.

Αλλά η γλώσσα δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Στην εργασία, στην πολιτική και στις αμοιβές, οι γυναίκες συνεχίζουν να υφίστανται διακρίσεις. Σύμφωνα με έρευνες, οι γυναίκες αμείβονται έως και 20% λιγότερο από τους άνδρες για την ίδια εργασία, και μόνο το 25% των ηγετικών θέσεων παγκοσμίως καλύπτεται από γυναίκες.

Ακόμη και η θρησκεία έχει συνεισφέρει στην διατήρηση αυτής της ανισότητας. Χωρίς να εμβαθύνω σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, είναι προφανές ότι πολλές θρησκείες δίνουν στην γυναίκα έναν δευτερεύοντα ρόλο, ενισχύοντας ιστορικά αυτές τις διακρίσεις.

Από τα πρώτα μαθητικά μου χρόνια απέκτησα την πεποίθηση, ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν την ίδια αξία!

Στην πορεία της ζωής μου, συνεργάστηκα με εξαιρετικές γυναίκες, έξυπνες, υπεύθυνες και ικανές να αναλάβουν οποιαδήποτε θέση. Έτσι, είμαι πεπεισμένος:

Δεν υπάρχει ανώτερο ή κατώτερο φύλο. Υπάρχουν μόνο μοναδικές προσωπικότητες, και είναι η δύναμη της προσωπικότητας που καθορίζει την αξία του κάθε ατόμου.

Η ισότητα των φύλων είναι ζήτημα που απαιτεί βαθιά αλλαγή νοοτροπίας. Πρέπει να ξεπεράσουμε στερεότυπα και παραδόσεις αιώνων, να αναγνωρίσουμε την αξία του κάθε ατόμου για αυτό που είναι, και να αφήσουμε πίσω τις διακρίσεις, που δεν έχουν θέση σε μια σύγχρονη κοινωνία.

Η παιδεία είναι το πιο ισχυρό μας εργαλείο για αυτή την αλλαγή. Αν θέλουμε μια πιο δίκαιη κοινωνία, η αρχή πρέπει να γίνει από εκεί.

Νίκος Καρβουνάς

Πνευμονολόγος