Εραστής και Ερώμενος = Δάσκαλος και Μαθητής

Η παρεξηγημένη έννοια δύο λέξεων, μια έννοια που σήμερα έχει αλλάξει, αλλά και οι Νόμοι για το πώς τιμωρούσαν την παιδεραστία στην Αρχαία Ελλάδα.

Ο εραστής δεν νοείται ως ο εραστής του σώματος, αλλά της αληθείας, της ορθής συμπεριφοράς, αυτής που συμφωνεί με τις αιώνιες ηθικές αξίες.

Κατά την κλασική αρχαιότητα ο εραστής και ο ερώμενος, σε μία αντιστοιχία θεωρούνται, για όσους τουλάχιστον έχουν μελετήσει τον Πλατωνικό Φαίδρο, ως ο δάσκαλος και ο μαθητής. Ο Πλάτων στο παραπάνω έργο παρουσιάζει τη σχέση αυτή ως μία ερωτική σχέση ανάμεσα σε αυτόν που αναζητεί την γνώση και σ’ εκείνον που την παρέχει.

Με τον όρο «έρως» εννοείται η σχέση που βασιζόταν σε αισθήματα βαθύτατης φιλίας και σεβασμού. Στα μάτια του εφήβου ο δάσκαλος-εραστής ήταν η ενσάρκωση του ιδανικού, το ιδεώδες πρόσωπο προς το οποίο απέβλεπε προκειμένου να διαπλάσσει την προσωπικότητά του. Άλλωστε, αυτή ήταν και η έννοια της Παιδείας στην αρχαιότητα!

Οι «Νόμοι» του Σόλωνα, είναι αρκετά σαφείς για τις συνέπειες που έχει κάποιος Αθηναίος αν συνάψει ομοφυλοφιλική σχέση:

“Δηλαδή, αν κάποιος Αθηναίος πολίτης συνάψει ερωτική σχέση με άλλον:

Δεν του επιτρέπεται να γίνει μέλος των 9 αρχόντων. Δεν του επιτρέπεται να εκλεγεί ιερέας. Δεν του επιτρέπεται να είναι συνήγορος του λαού. Δεν του επιτρέπεται να ασκήσει κάποια εξουσία, εντός ή εκτός της χώρας, κληρωτή ή χειροτονητή. Δεν του επιτρέπεται να σταλεί ως κήρυκας πολέμου. Δεν του επιτρέπεται να εκθέσει τη γνώμη του. Δεν του επιτρέπεται να εισέλθει στους δημόσιους ναούς. Δεν του επιτρέπεται να στεφανωθεί στις δημόσιες στεφανοφορίες. Δεν του επιτρέπεται να παίρνει μέρος στους περιπάτους που γίνονται στην αγορά. Όποιος λοιπόν ενώ έχει καταδικαστεί ως ερωτικός σύντροφος άλλου, ενεργήσει αντίθετα τις διατάξεις του νόμου, τιμωρείται με θάνατο. (Σολωνος νομοι, άρθρο 332, εκδόσεις Θεσσαλονίκης μετάφραση: Χριστοδούλου )

Ο Αισχύνης Κατά Τιμάρχου εις τους στίχους 12-13 αναφέρει :

Μετάφραση:

Οι διδάσκαλοι να μην ανοίγουν τα σχολεία πριν ανατείλει ο ήλιος και να τα κλείνουν πριν δύσει ο ήλιος. Να μην επιτρέπεται εις τους έχοντας ηλικία ανωτέρα της παιδικής να εισέρχονται εις τα σχολεία, όταν υπάρχουν εντός αυτών παιδιά, εκτός εάν πρόκειται περί υιού, αδελφού ἡ γαμβρού του διδασκάλου. Εάν δε κάποιος παρά την απαγόρευση ταύτη εισέρχεται εις το σχολείο, να τιμωρείται με την ποινή του θανάτου. Επίσης οι επί κεφαλής της παλαίστρας να μην επιτρέπουν εις κανένα ενήλικο να κάθεται μαζί με τα παιδιά κατά τις εορτές του Ερμού, με καμμία δικαιολογία. Εάν δε επιτρέπει τούτο εις αυτούς και δεν τους εκδιώκει εκ της παλαίστρας, ο επί κεφαλής της παλαίστρας θα είναι ένοχος παραβάσεως του νόμου περί διαφθοράς των ελευθέρων παίδων. Οι δε χορηγοί οι οριζόμενοι υπό του λαού, πρέπει να έχουν συμπληρώσει τό τεσσαρακοστόν έτος της ηλικίας των.

Μετά ταύτα δε, άνδρες Αθηναίοι, ο νομοθέτης κάνει λόγο περί εγκλημάτων βαρύτατων μεν, τα οποία όμως συμβαίνουν, νομίζω εις την πόλη. Διότι εξ αιτίας του ότι γίνονται μερικά, τα οποία δεν έπρεπε να εγίνοντο, οι παλαιοί τηρούσαν τους νόμους. Ρητά λοιπόν ο νόμος ορίζει ότι, εάν ένας πατέρας ή αδελφός ή θείος ή επίτροπος ή εν γένει κάποιος από εκείνους που έχουν εξουσία επί ελευθέρου παιδιού, παραδώσει αυτό αντί χρημάτων εις κάποιον έκφυλο δια σεξουαλική απόλαυση, δεν επιτρέπεται να καταδιωχθεί το παιδί, αλλά εκείνοι οι οποίοι συνήψαν αντί χρημάτων την συμφωνία αυτή, ο ένας διότι το παρέδωσε και ο άλλος διότι το παρέλαβε προς τον ανωτέρω σκοπό. Όρισε δε και δια τους δυό την ίδια ποινή».

Επίσης ο Αισχύνης στο ίδιο έργο του, στον στίχο 16 αναφέρει:

«Αν κάποιος Αθηναίος προσβάλει ελεύθερο παιδί, να διώκεται ενώπιον των θεσμοθετών από εκείνον, ο οποίος έχει εξουσία επί του παιδιού, αφού αναγράψει εις την μήνυση του την ποινή, της οποίας θεωρεί τούτον άξιον. Αν δε ο μηνυθείς καταδικασθεί, να παραδοθεί εις τους ένδεκα και να θανατωθεί την ίδια ημέρα. Εάν δε του επιβληθεί χρηματική ποινή, να την καταβάλει εντός ένδεκα ημερών μετά την δίκη, εάν δεν δύναται να την καταβάλει αμέσως, μέχρις ότου δεν την καταβάλει, να φυλακισθεί. Εις την ίδια ποινή να υπόκεινται και εκείνοι, οι οποίοι υποπίπτουν εις τις ίδιας παραβάσεις και όσον αφορά τους δούλους».

«Ο Λυκούργος όμως, αντιθέτως προς όλα αυτά πιστεύων, επεδοκίμαζε μόνο το εάν σημαίνων άνθρωπος, θαυμάσας την ψυχικήν αρετήν του παιδιού, προσεπάθει να κάμη αυτόν φίλον με δεσμούς αναμεταξύ των άμεμπτους και να τον συναναστρέφεται, διότι τούτο ενόμιζε μέσον καλλίστης ανατροφής. Εάν όμως επαρουσιάζετο κανείς επιθυμών το παιδικό σώμα, επειδή ο Λυκούργος εθεώρει τούτο πολύ αναίσχυντον, ενομοθέτησεν εις την Σπάρτην να απέχουν οι ερασταί απο τα αγαπώμενα παιδιά, όπως αποφεύγουν εις αφροδίσιους (ερωτικές) σχέσεις οι γονείς από τα τέκνα των και οι αδερφοί από τους αδερφούς των».

Ο Πλούταρχος, αναφέρει για αυτούς:

«ο ψυχικός δεσμός μεταξύ των νέων δεν είχε καμμία σχέση με τις σωματικές επαφές και ότι εστερείτο τα πολιτικά του δικαιώματα δυνάμει νόμου όποιος προσπαθούσε να ασελγήσει εις βάρος άλλου».

Ο δε Πλάτωνας στο έργο του στους Νόμους αναφέρει:

«Ή κανένας να μην τολμά να έρχεται σε επαφή με τους γενναίους και ελεύθερους εκτός από την ίδια τους την γυναίκα, ούτε να επιτρέπεται να σπείρουν νόθα σπέρματα στις παλλακίδες, είτε σε άνδρες άγονα παρά φύσιν ή μάλλον καλλίτερα την μεταξύ ανδρών επαφή να την απαγορεύσουμε τελείως».

Η Σαπφώ επίσης έχει πέσει θύμα συκοφαντίας και τότε και τώρα. Ο Λουκιανός λέγει: «έπεσε θύμα συκοφαντίας για μια τάχα αισχρά φιλία». Η Σαπφώ έπαιζε ένα ρόλο καθοδηγήτριας για τις μαθήτριές της, πράγμα που μόνο από τους άντρες ήτο αποδεκτό εκείνη την εποχή, με αποτέλεσμα κάποιοι να την κατηγορήσουν, ότι είχε σχέσεις με τις μαθήτριές της. Η Σαπφώ όμως πέθανε με έναν περίεργο τρόπο:

Αυτοκτόνησε πέφτοντας από ένα γκρεμό της Λευκάδος, αφού ήταν πλήρως απογοητευμένη και πληγωμένη διότι την είχε εγκαταλείψει ο έρωτάς της, ένας άνδρας, ο Φάων ο Μυτιληναίος. Αυτοκτόνησε λοιπόν από έρωτα για έναν άντρα και αυτό αποσιωπείται.

Ο Δημοσθένης στο «Κατά Ανδροτίωνος» στον στίχο 21 αναφέρει: «περί του της εταιρήσεως νόμου» (η σημασία του εταίρου ήταν η επί πληρωμή παροχή σεξουαλικής υπηρεσίας), ο οποίος ήτο νόμος του Σόλωνος, ο οποίος έλεγε: «Ούτε να έχουν το δικαίωμα να ομιλούν, ούτε να καταθέτουν μηνύσεις στα δικαστήρια όσοι έχουν εταιρήσει».

Ο Πλάτωνας στους «Νόμους» του:

«Οι πολίτες μας δεν πρέπει να είναι κατώτεροι από τα πουλιά και πολλά άλλα είδη ζώων, που γεννιούνται σε αγέλες και ζούν αζευγάρωτα, ως την ηλικία της τεκνοποιίας, αγνά και αμόλυντα από τον γάμο, αλλά, όταν φτάσουν σ’ εκείνη την ηλικία, ζευγαρώνουν αρσενικό με θηλυκό και θηλυκό με αρσενικό σύμφωνα με τις διαθέσεις τους και για το υπόλοιπο της ζωής τους ζούν με ευλάβεια και είναι νομοταγή, μένοντας πιστά στις συμφωνίες που ήταν η αρχή της σχέσεώς τους. Πρέπει να λοιπόν αυτοί (οι πολίτες) να είναι ακόμη καλλίτεροι από τα θηρία».

Ας μην χρησιμοποιούν διάφοροι τους Αρχαίους Έλληνες για να δικαιολογούν τις πολύ άσχημες πράξεις τους.

Σοφία Παυλάκου