ΑΝΑΠΟΔΑ ΒΗΜΑΤΑ.Λόγος Πρώτος: Αυτογνωσία – Θεογνωσία. Η Θεογνωσία μας
Ιωάννης Σπ. Λαζαράκος
E-mail: jlazarakosdim@yahoo.gr
Στο προηγούμενο φύλλο και στην ίδια στήλη αναφερθήκαμε εν περιλήψει στην Αυτογνωσία μας, διότι σύμφωνα με τους Πατέρες της Αγίας Εκκλησίας μας η αυτογνωσία είναι το πρώτο πράγμα για τον άνθρωπο. Πιο συγκεκριμένα ο Άγιος Νεκτάριος για την επίγνωση του εαυτού μας λέγει στο σπουδαιότατο βιβλίο του «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» μεταξύ των άλλων και τα εξής: «Η επίγνωση του εαυτού μας είναι η πρώτη υποχρέωση που έχει ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος σαν ον λογικό ηθικά και ελεύθερο και θρησκευτικό, είναι ον υψηλής περιωπής και έχει προορισμό για να γίνει όμοιο με τον Θεό, σύμφωνα με την εικόνα του οποίου πλάσθηκε, και να γίνει κοινωνός της θεϊκής αγαθότητας και μακαριότητας…
΄Οποιος αγνοεί τον εαυτόν του αγνοεί και τον Θεό. Και όποιος αγνοεί τον Θεό, αγνοεί την αλήθεια και τη φύση των πραγμάτων εντελώς, γι’ αυτό και βαδίζει την οδό της ζωής του σαν οδοιπόρος που πλανήθηκε στην έρημο….»1.
Για τις προϋποθέσεις της Θεογνωσίας μας κατηχεί και ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος γράφοντας: «Η γνώση του Θεού δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης προσπάθειας, αλλά δώρο του ίδιου του Θεού. Δεν «βρίσκει» ο άνθρωπος τον Θεό, αλλά ο Θεός αποκαλύπτεται στον άνθρωπο. Όμως ο άνθρωπος δεν μένει «παθητικός δέκτης» της Θείας χάρης, η θεογνωσία περνάει μέσα από την ελεύθερη προαίρεσή του· δεν αποτελεί βιασμό της ανθρώπινης προαίρεσης. Είναι λοιπόν ανάγκη να αποδείξουμε έμπρακτα την επιλογή μας και ας δούμε με ποιους τρόπους μπορεί αυτό να γίνει.
- Αγαθή διάθεση. Η θεογνωσία απαιτεί καθαρότητα καρδιάς και αγνότητα διάθεσης. Ο πονηρός άνθρωπος δεν μπορεί να φθάσει στην αληθινή γνώση του Θεού, οσοδήποτε κι αν ερευνήσει, κι αν ακόμη αποστηθίσει ολόκληρη την αγία Γραφή…
- Η αγάπη. Μια άλλη βασική προϋπόθεση της Θεογνωσίας είναι η αγάπη. Ο ίδιος ο Θεός είναι αιώνια αγάπη και επιθυμεί να έλθει σε προσωπική κοινωνία με τον άνθρωπο «εν ελευθερία». Δεν μπορεί ο άνθρωπος να εξαναγκάσει την αγάπη του Θεού, αλλά ούτε και ο Θεός θέλει να βιάσει τον άνθρωπο, να του επιβάλει την αγάπη Του. Η αγάπη είναι ένα δώρο του Θεού (Γαλ. ε’ 22) και προσφέρεται όπου και όταν ο Θεός θέλει και σε όποιον Εκείνος θέλει (Α’ Κορ. β’ II. Εβρ. β’ 4). Μόνο που ο Θεός δεν μεροληπτεί, θέλει να οδηγηθούν όλοι οι άνθρωποι στην αληθινή Θεογνωσία, δηλαδή στη σωτηρία (Α’ Τιμ. β’ 4). Η αγάπη του Θεού περιβάλλει όλους τους ανθρώπους. Όμως πρέπει και ο άνθρωπος να απαντήσει στην αγάπη του Θεού με τη δική του αγάπη. Τότε ο Θεός θα του αποκαλυφθεί και ο άνθρωπος θα γνωρίσει τον Θεό∙ «εάν κανείς αγαπά τον Θεό, αυτός έχει γνωριστεί από τον Θεό» (Α’ Κορ. η’ 3), θα ακούσει την φωνή Του να τον καλεί να περάσει μέσα στη νεφέλη, να ανεβεί στην κορυφή του όρους, να δει τη δόξα του Θεού και να ακούσει τη φωνή Του: «Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου·… μην έχεις άλλους Θεούς πλην εμού. Μη κάμεις για τον εαυτό σου είδωλο… μην προσκυνήσεις αυτά και μην τα λατρεύσεις, γιατί Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου, Θεός ζηλωτής» (Δευτερ. ε’ 6-9)…
- Η κάθαρση. Αν ο άνθρωπος χαρίσει στον Θεό την αποκλειστική του αγάπη, τότε θα κάνει τα πάντα, για να καθαρίσει την καρδιά του, προκειμένου να αποδείξει ότι επιθυμεί την κοινωνία και την αγάπη του Θεού (Ματθ. ε’ 8). «Όποιος έχει την ελπίδα σ’ Αυτόν αγνίζεται, όπως Εκείνος είναι αγνός… Όποιος αμαρτάνει, δεν τον έχει δει, ούτε τον έχει γνωρίσει» (Α’ Ιω. γ’ 2-6)…
- Η ταπείνωση. Το να εγκαταλείψει ο άνθρωπος την αυτονομία του, σημαίνει να ταπεινώσει τον εαυτό του μπροστά στον Θεό και να περιμένει από Εκείνον τη σωτηρία. Χωρίς ταπείνωση δεν είναι δυνατή η κοινωνία με τον Θεό. Αυτό βεβαιώνει η αγία Γραφή: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, διότι δική τους είναι η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. ε’ ιη’ 3). «Ο πτωχός τω πνεύματι δεν πασχίζει να εννοήσει τα ανερμήνευτα, να αποκαλύψει τα μυστήρια του Θεού· πιστεύει απλά στο λόγο του Θεού γνωρίζοντας ότι κάθε λέξη θεία είναι αλήθεια, πνεύμα και αιώνια ζωή»…
- Η ταπείνωση του νου: Ο αυτονομημένος νους, δηλαδή η λογική του ανθρώπου στην κατάσταση της πτώσης, δεν μπορεί να δει τα πράγματα του Θεού με την απαραίτητη καθαρότητα· είναι σκοτισμένος και πρέπει να καθαρθεί. Τότε θα μπορέσει να δεχθεί τη διδαχή του Χριστού…» 2.
Πηγές:
- ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ – ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1987.
- https://el.wΘikipedia.org – 3. Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΚΔΟΣΗ Γ΄ΑΘΗΝΑΙ 1992 – 4. Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, Οδός Θεογνωσίας, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1985 – 5.