Η 29η Μαΐου 1453 είναι παγκόσμια ημέρα μνήμης.
Στις 29 Μαΐου ξημερώνει μια μεγάλη μέρα, μια ιστορική επέτειος που μας έχει κάνει να κλάψουμε πολλές φορές. Μας αναγκάζει να θυμόμαστε θρύλους και παραδόσεις που έχουν να κάνουν με μαρμαρωμένους βασιλιάδες, με μισοτηγανισμένα ψάρια, με αλύτρωτες πατρίδες, με ξεχασμένα όνειρα, και μεγάλες ιδέες. Όμως υπάρχει και μια άλλη διάσταση στο όλο θέμα. Όπως και για κάθε πράγμα άλλωστε. Τίποτα δεν είναι μόνο καλό ή μόνο κακό. Δεν θα ήθελα να μακρηγορήσω, αλλά θα αναφερθώ για λίγο σε αυτή την σημαντική ημερομηνία που στάθηκε αφετηρία για όλο το σύγχρονο πολιτισμό. Μπορεί να τη δούμε κατά μια έννοια σαν σταύρωση και ανάσταση μαζί. Σταύρωση του ελληνισμού από τη μια και ανάσταση της Ευρώπης από την άλλη. Κατάβαση της Ελλάδας στον Άδη, αλλά και πάταξη του εκτεταμένου σκοταδισμού που επικρατούσε στην Ευρώπη. Αλλά ας γνωρίσουμε, αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός.
Τι ήταν η 29η Μαΐου 1453; Πως θα μπορούσε να ήταν ο κόσμος σήμερα, αν δεν βρισκόντουσαν οι λίγες χιλιάδες των υπερασπιστών, για να συγκρατήσουν, επί 300 και πλέον χρόνια, τις επεκτατικές βλέψεις και ορέξεις των Τούρκων; Με τι τρόπο λειτούργησε τελικά, η καταλυτική δράση, του φαινόμενου αυτού, στην σύγχρονη πραγματικότητα; Το Βυζάντιο δεν στάθηκε μόνο ο κυματοθραύστης των εξ ανατολών επιθέσεων κατά της Ευρώπης, δεν υπήρξε απλά, μια αυτοκρατορία, σαν όλες τις άλλες. Ήταν ένα πολυμορφικό, πολυφυλετικό και φιλοπρόοδο κράτος, που άφησε βαθιά και ανεξίτηλα ίχνη στην ιστορία.
Στην χιλιετή, και πλέον, ένδοξη ύπαρξή του, έγινε ο πνευματικός φάρος της οικουμένης. Όμως για την ασφαλή επιβίωσή του, τουλάχιστον την εδαφική, δεν ήταν τόσο αναγκαία, η πνευματικότητα, η επιστήμη, η φιλοσοφία και οι καλές τέχνες. Έπρεπε να είχαν καλλιεργηθεί και, η σωματική ρώμη, η φυσική δύναμη και η τραχύτητα. Όλα αυτά δηλαδή που θα το υπερασπιζόντουσαν, αν τύχαινε και είχε κάποιες δυσάρεστες περιπέτειες, κάτι το οποίο και έγινε. Εκεί υστερούσε το Βυζάντιο. Πίστευε πως είχε φτάσει σε ένα πολύ υψηλό, σε σχέση με την εποχή του, πολιτισμικό επίπεδο, και πως θα ήταν αδύνατο να μην το σεβαστούν οι βάρβαροι εισβολείς και οι άξεστοι γείτονες.
Ήταν απίστευτο, να φανεί ως σοβαρό, το γεγονός ότι κάποτε θα ερχόταν η ώρα που θα πλήρωνε, με το ίδιο του το αίμα, την απέχθεια προς κάθε τι το στρατιωτικό. Θα μπορούσε να πει κανείς πως ήταν ένα πρωτοποριακό κράτος, με αρκετά μεγάλη οικονομική επιφάνεια, και πως θα απέκρουε κάθε κακόβουλη επίθεση, αν πραγματικά το επιθυμούσε. Όμως και αυτό, όπως άλλωστε και τόσα άλλα, κατά καιρούς κράτη, στηρίχθηκε στον πλούτο του, και αφέθηκε να ζει μέσα στη μαλθακότητα και τη μακαριότητα. Οι επί πληρωμή υπερασπιστές της πατρίδας, μισθοφόροι και διάφοροι άλλοι, δήθεν προστάτες, δεν νοιαζόντουσαν και τόσο για την αποτελεσματική άμυνά του, με αυτό τον τρόπο δεν απεφεύχθη και το μοιραίο.
Ακούγονται και στις μέρες μας ότι οι στρατοί για να αποδίδουν καλύτερα, πρέπει να είναι επαγγελματικοί. Ορίστε, στο Βυζάντιο που ήταν! Δεν κατέρρευσε η Αυτοκρατορία; Σε τι ωφέλησε η μεγάλη τεχνολογία και η πρόοδος των επιστημών; Υγρό πυρ υπήρχε άφθονο, ο στόλος ήταν μεγάλος και ισχυρός, και ο στρατός εθεωρείτο ανίκητος. Τίποτα όμως δεν έσωσε την αυτοκρατορία. Και τούτο, γιατί έλλειπε ένα και βασικό στοιχείο, ο λαός δεν είχε συνείδηση. Απουσίαζε αυτό που ονομάζουμε εθνική συνείδηση και φιλοπατρία.
Μερικά πράγματα σώζονται μόνο και μόνο από την ανθρώπινη υπερπροσπάθεια. Και αυτή καταβάλλεται όταν υπάρχει σοβαρός και συγκεκριμένος σκοπός. Αγώνας χωρίς ιδανικά δεν γίνεται!